اخبار940

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم

...

همکاري‎هاي آموزشي ايران با افغانستان گسترش مي‎يابد

قرار است همکاري‎هايي در سطوح مختلف آموزشي ميان افغانستان و ايران صورت گيرد. اين موضوع در ديدار محمد محقق، معاون رييس اجرايي و علي اصغر فاني، وزير آموزش وپرورش جمهوري اسلامي ايران مطرح شد.

محقق در اين ديدار اظهار داشت: با وجود حمايت‎هاي جمهوري اسلامي ايران از دانش آموزان مهاجر، ولي هنوز مشکلات به طور کامل رفع نشده است و بايد در اين زمينه همکاري‎هاي مشترک با جمهوري اسلامي ايران را گسترش دهيم.

وي با اشاره به تحصيل بيش از 330 هزار دانش آموز افغانستان در مکاتب ايران، هزينه‌هاي تحصيل دانش آموزان مهاجر در مکاتب ايران را بالا خواند و خواستار توجه بيش‎تر در اين زمينه شد.

علي اصغر فاني؛ وزيرآموزش و پرورش جمهوري اسلامي ايران نيز با اشاره به اندوخته‎هاي مفيد اين کشور در عرصه‎ي آموزش و پرورش خاطر نشان ساخت: ايران مي‎تواند در بحث تاليف و چاپ کتب درسي، تربيت معلمان افغاني در مکاتب کشور افغانستان و ايجاد ساختارهاي نو در نظام آموزش و پرورش افغانستان همکاري‎هايي داشته باشد.

وي افزود: سفارتخانه افغانستان در ايران يک نفر را به عنوان رابط با آموزش و پرورش ايران تعيين کرده است تا از اين طريق مشکلات آموزشي دانش آموزان افغانستان را پي‎گيري کند. فاني خاطر نشان کرد: نيت اصلي جمهوري اسلامي ايران بر حل مسايل مختلف کشور افغانستان است و در اين راستا از هيچ کوششي دريغ نمي‎کند.

پايان سمبوليک نقش نظامي ناتو در افغانستان

با وجود ادامه‎ي حضور هزاران نيروي خارجي در افغانستان، ناتو و ارتش امريکا روزدوشنبه (17قوس) با برگزاري مراسمي اعلام کردند مأموريت رزمي نيروهاي‎شان در افغانستان پايان يافته است.

پس از گذشت 13 سال از حضور و دخالت نظامي امريکا و ناتو در افغانستان به بهانه‎ي مبارزه با تروريزم، روز گذشته (دوشنبه/17 قوس) رسما اعلام شد که مأموريت جنگي اين نظاميان در افغانستان به پايان رسيد.

اين اقدام بر اساس زمان‎بندي پيشين که امريکا و ناتو را به خروج از افغانستان تا پايان سال 2014 ملزم کرده بود، صورت گرفته است.

اين در حالي است که بر اساس توافقنامه‌اي که امريکايي‌ها با دولت جديد افغانستان امضا کرده‌اند، قرار است با وجود اعلام پايان مأموريت جنگي، همچنان هزاران نيروي خارجي در افغانستان حضور داشته باشند.

روز گذشته پرچم ناتو در مقر مشترک اين ائتلاف در افغانستان پايين آورده شد تا پايان مأموريت اين نيروها در افغانستان رسما اعلام شود. «جان کمبل» فرمانده نيروهاي ناتو و امريکا در اين مراسم گفت که از اين پس نيروهاي خارجي در امر آموزش و حمايت از نيروهاي امنيتي افغانستان، مشترک مي‌کنند.

به نوشته خبرگزاري آسوشيتدپرس، وي در اين رابطه گفت: «نيروهاي امنيتي افغانستان، توانمند هستند. آن‌ها بايد تغييراتي در نحوه‌ي رهبري نيروها انجام دهند که اين کار در جريان است. آن‌ها همچنين بايد افراد را نسبت به اقدامات‎شان مسئوليت‌پذير کنند.»

از ابتداي جنوري (سال آينده ميلادي) تعداد نيروهاي خارجي در افغانستان به 13 هزار نفر کاهش مي‌يابد. اين رقم در سال 2011 حدود 140 هزار نفر بود. اين تعداد در حال حاضر 15 هزار نفر است.

د‌بير کل

 سازمان ملل متحد:

مردم دنيا بيش از اين تحمل فساد را ندارند

دبير کل سازمان ملل متحد در پيامي به مناسبت روز بين‎المللي مبارزه با فساد، 9 دسامبر 2014 برابر با 18 ماه جاري خورشيدي(قوس) گفت جهان و مردم آن بيش از اين فساد و هزينه‎ي آن را نمي‎توانند تحمل کنند.

به نقل از مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد، متن کامل پيام بان کي مون به شرح زير است:

فساد پديده‎اي جهاني است که سخت‎ترين ضربه را به فقيران مي‎زند، جلو رشد فراگير اقتصادي را مي‎گيرد و سرمايه‎گذاري‎هاي شديدا مورد نياز براي خدمات اساسي را به يغما مي‎برد. ميليون‎ها انسان از مهد تا قبر متاثراز سايه‎ي فساد هستند.

به مناسبت گرامي‎داشت اين روز بين‎المللي مبارزه با فساد، ما از تمامي مردم در هر جا مي‎خواهيم درگير «شکستن زنجير فساد» شوند.

سال آينده جهان بر «دستور کار نويني مبني بر توسعه پايدار پس از 2015 « توافق خواهد کرد. هدف ما توانمند ساختن افراد، تسريع واکنش دولت‎ها، بخش خصوصي و جامعه مدني براي کمک به رهايي ميليون‎ها انسان از فقر، حمايت از سياره زمين هم‎چنين دستيابي به منزلت و کرامت مشترک براي همه است. از بين بردن فساد و اثرات مضر آن براي رفاه آينده ما حياتي است.

براي ويران کردن ديوارهاي بلند فساد، اين‎جانب همه دولت‎ها را ترغيب مي‎کنم «کنوانسيون ملل متحد براي مبارزه با فساد» را تصويب و اجرا نمايند. اقدامات نوين اين کنوانسيون در موارد پيش‎گيري، جزايي، همکاري بين‎المللي و کشف دارايي اثرات مهمي به جاي گذاشته است، اما کارهاي بيش‎تري بايد صورت پذيرد. خدمات عمومي بايد از بالاترين معيارهاي کرامت حمايت کرده و تضمين نمايد، انتصاب‎ها بر اساس شايستگي است. کارمندان دولت و مسوولان منتخب بايد به وسيله‎ي اخلاق، شفافيت و پاسخ‎گويي هدايت شوند.

بخش خصوص نيز نقش مهمي دارد. رفتار خوب موجب کسب و کار خوب است. گروه‎هاي تجاري مي‎توانند اقدمات ضد فساد را به حمايت راسخ ازتوسعه پايدار تبديل کنند.

اين‎جانب همه را براي کمک به خاتمه‎ي فساد همچنين اتحاد براي انصاف و برابري جهاني فرا مي‎خوانم. جهان و مردم آن بيش از اين فساد و هزينه‎ي آن را نمي‎توانند تحمل نمايند.

دبير شوراي عالي صلح:

تأمين صلح نيازمند تغيير در سياست‌هاي کلان دولت است

دبير شوراي عالي صلح اعلام کرد: براي تأمين صلح پايدار در افغانستان بايد در سياست‌هاي کلان دولت تغييرات اساسي به وجود آيد.

معصوم استانکزي، دبيرشوراي عالي صلح که روز گذشته در نشستي با عنوان «نقش زنان در روند صلح» سخن مي‌گفت، اظهار داشت: براي تحقق صلح پايدار در افغانستان نياز است تغييرات اساسي در سياست‌هاي کلان دولت ايجاد شود.

وي گفت: تا زماني‎که دولت افغانستان يک سياست مشخص در زمينه‎ي برقراري صلح پايدار با کشورهاي منطقه اتخاذ نکند صلح در اين کشور برقرار نخواهد شد.

استانکزي تأکيد کرد: برقراري صلح در افغانستان نيازمند همکاري و تلاش همه‎جانبه است.

پيش از اين رييس جمهور اشرف‎غني، اعلام کرد: برقراري روابط متوازن با همسايه‌ها، کشورهاي اسلامي و آسيايي و نهادهاي بين‌المللي از اولويت‌هاي رسيدن به صلح در اين کشور است.

توافق قبايل مرزي افغانستان و پاکستان براي صلح در «ديورند»

در نشست مشترک قبيله «مهمند» که با حضور اعضاي قبايل «باجور ايجنسي» و «کنر» افغانستان برگزار شد شرکت‌کنندگان تصميم گرفتند صلح و امنيت را در دو طرف «خط ديورند» برقرار کنند.

در اين نشست که در مناطق «بار خالوزو» و «تارخو» از توابع مهمند و باجور برگزار شد، «مالکان» (بزرگان) ولايت کنر افغانستان و باجور پاکستان شرکت داشتند.

شرکت کنندگان در اين نشست عنوان کردند در مورد برقراري صلح در دو طرف خط ديورند به اتفاق نظر رسيده‌ است و قبايل براي رسيدن به اين هدف با يکديگر همکاري مي‌کنند.

در نشست 22 نفره افغانستان افرادي چون «مولوي عبدالحکيم»، «حاجي شاه محمود»، «مولوي عنايت‌الله»، «حاجي جان ولي» و «گل محمد مروره» شرکت داشتند.

نمايندگان افغانستان عنوان کردند که به زودي در مناطق مربوط به خود در افغانستان نشستي برگزار کرده و تصميم‌هاي اتخاذ شده در نشست مهمند را تصويب خواهند کرد. پس از اين نشست نيز جرگه‎ي ديگري با حضور بزرگان و ريش‌سفيدان دو طرف برگزار خواهد شد.

قبيله مهمند در دو طرف خط ديورند ساکن بوده و روابط برادرانه‌اي با يکديگر دارند. اما حملات مرزي چند وقت اخير، دسترسي اين افراد به سمت ديگر مرز را محدود کرده است.

ماموريت نا تمام آيساف در افغانستان

محمدتقي جعفري

18 قوس 1381 مصادف با روز تشکيل آيساف در افغانستان است.

 آيساف (ISAF) از جمله واژه‌هاي جديدي است که از چند سال قبل وارد ادبيات سياست بين‌الملل شده است. اين واژه که از درون بحران افغانستان ظهور کرده، مخفف واژه‌هاي انگليسي InternationalSecurityAssistanceForce است که در زبان فارسي به «نيروي بين‌المللي کمک به امنيت افغانستان» ترجمه شده است.

آيساف، طبق قطعنامه‌هاي شماره 1386، 1413 و 1444 شوراي امنيت سازمان ملل متحد و طبق فصل هفتم منشور ملل متحد و مفاد موافقتنامه6 دسمبر 2001 بن به منظور کمک به حفظ امنيت براي کمک به دولت انتقالي افغانستان و اجراي برنامه‌ها و فعاليت‌هاي سازمان ملل متحد در اين کشور تشکيل شد.

جزئيات مسووليت و حيطه‎ي اختيارات آيساف، طبق موافقتنامه فني نظامي MilitaryTechnicalAgreement- MTA که در 4 جولاي 2002 بين فرمانده نظامي انگليسي جان مک کول به عنوان اولين فرمانده Hيساف و دولت انتقالي امضا شد، موارد زير اعلام شده است:

- ايجاد ساختارهاي امنيتي مطمئن در افغانستان

- شناسايي نيازهاي بازسازي افغانستان

- آموزش و تشکيل نيروهاي امنيتي آينده افغانستان.

اما سوال اينجاست که با گذشت بيش از يک دهه از حضور نيروهاي بين‌المللي و آيساف در افغانستان و با توجه به اهدافيکه در فوق گفته شد، تا چه اندازه در اين راستا موفقيت وجود داشته و تا چه ميزاني رضايت‌مندي داخلي و خارجي را به همراه داشته است؟

همان‎گونه که گفته شد، هدف اوليه و اصلي ماموريت نيروهاي بين‎المللي کمک به امنيت (آيساف) توانمند ساختن حکومت افغانستان بود تا «امنيت موثر» را در سراسر کشور تامين کند و نيروهاي امنيتي را تقويت نمايد تا اطمينان حاصل شود که اين کشور «ديگر هيچ‎گاهي به پناهگاه امن تروريست‎ها تبديل نمي‌شود». کارشناسان نتيجه‎گيري مختلفي از اين ماموريت ارائه مي‎کنند.

بسياري از کارشناسان معتقدند اين نيروها در تامين امنيت و با ثبات ساختن نيروهاي امنيتي افغانستان نيز با ضعف‌هاي زيادي روبه رو بوده‌اند.

 ميشايل کلوگمن، کارشناس امور جنوب آسيا در مرکز تحقيقاتي بين‌المللي «وودرو ويلسون» در گزارشي در سايت دويچه وله دري نشر شده بر اين باور است که نيروهاي امنيتي افغانستان با آشفتگي رو به رو اند. او به استفاده از مواد مخدر، بي‌سوادي، فرار از خدمت و عدم داشتن توانايي‌هاي جنگي اين نيروها اشاره مي کند: «اين نيروهاي مسلح يکي از بي‌ثبات‌ترين فضاهاي امنيتي را مديريت مي‌کنند.»

حامد کرزي، رييس جمهور اسبق و بلندپايه‌ترين مقام کشور نيز بر ضعف و عملکرد نادرست ناتو انتقاد کرده بود.

کرزي در اوايل ماه اکتوبر 2013 در يک مصاحبه با بي بي سي، از ناتو انتقاد کرد که بعد از يک دهه ماموريت نظامي ثبات را در افغانستان تامين نکرده است و چنين خاطرنشان کرد:»در بخش امنيتي، فعاليت‌هاي ناتو باعث رنج‌هاي زيادي گرديد، جان‌هاي زيادي گرفته شد و دست‎آوردي وجود ندارد زيرا که کشور [حالا] امنيت ندارد.»

البته اندرس فوگ راسموسن، دبيرکل پيمان نظامي ناتو با ابراز اين‎که، کشور جنگ زده‎ي افغانستان در يک دهه گذشته راه طولاني را پيموده، اظهارات حامد کرزي را با صراحت رد کرد.

اندرس فوگ راسموسن در يک کنفرانس خبري گفت: «تغييرات چشمگير است، و سرمايه گذاري جاني و مالي ما بي‌نظير بوده است. هيچ کسي نمي‌تواند اين را رد کند. به اين تلاش ها بايد احترام گذاشته شود.»

در مورد دست‎آوردهاي آيساف در کشور اما برخي از اعضاي مجلس نمايندگان نيز نظريات متفاوتي دارند.

غلام فاروق مجروح، عضو مجلس نمايندگان در اين مورد چنين ارزيابي دارد: «اولين گروه حمايت كننده‎ي كشور تحت نام كمك و همكاري در افغانستان آيساف بود، در ابتدا مسووليت‌هاي نظامي بيش‎تر داشتند اما با حضور ناتو در افغانستان بيش‎تر نقش همكاري و بازسازي را در افغانستان به عهده گرفته و از لحاظ برنامه‌هاي انكشافي روي هم رفته دست‌آوردهايي داشته است. شكي نيست كه تمام كمك‌هايي كه به افغانستان شده،‌ هيچ كار زيربنايي صورت نگرفته است و در كنار آن فساد اداري در همه عرصه‌ها وجود داشته و آيساف نيز از اين قاعده مستثنا نبوده است.»

به باور وي،‌«برنامه‌هاي آيساف زير بنايي نبوده،‌ اما به نسبت كارهايي را انجام داده اند. با وجود دست‎بردهايي‎كه در تمامي كمك‌هايي كه به افغانستان شده، با اين وجود كمك‌هاي آيساف نسبت به آن‌ها تا اندازه‌اي بهتر بوده است.»

اما جنرال نظيفه ذكي، عضو كميسيون امور امنيت داخلي مجلس نمايندگان، اما با کمي تفاوت در واقع همين کليات را بيان مي‌کند و نظر خود را چنين ابراز مي‌کند:»در طول سيزده سالي‎كه قواي آيساف تحت نام كمك و همكاري در افغانستان حضور داشته اند، در بخش‌هاي امنيتي،‌ بازسازي و ... مطابق پلان‌شان، به نظر بنده تا قسمتي خوب بود و تغييراتي در وضعيت امنيتي كشور رو نما شده بود. اما بدبختانه كه بعد از سال 2003 به اين سو مخالفان مسلح دولت، دوباره رشد كردند و عمليات‌هاي خصمانه خود را ترتيب داده‌اند و آيساف نتوانست لانه‌هاي اصلي آن‌هار از بين ببرد، اما با اين وجود حضور آن‌ها را تاييد مي‌كنم.»

اما خانم ذکي، از دست‌آوردها و ساخت وسازهاي انکشافي آيساف انتقاد نموده و اين دست‎آوردها را غيربنيادي وغير زيربنايي توصيف کرد. او در اين مورد چنين مي‌گويد:» بنده نيز به اين عقيده ام كه براي بازسازي از سوي اين نهاد در افغانستان كار زيربنايي صورت نگرفته است و ما خواهان اين بوديم كه جامعه بين‌المللي در افغانستان كارهاي بنيادي و زيربنايي انجام مي‌دادند و براي مثال ايجاد فابريكه‌ها و ... كه با تاسف كاربنيادي صورت نگرفته است و كارهاي‌شان تنها سرسري بوده است.»

محمدعلي اخلاقي، عضو ديگر مجلس نمايندگان اما، وجود فساد اداري را در بخش‌هاي متعدد نهادهاي داخلي و خارجي و از جمله آيساف، از عوامل ناکامي نسبي در رسيدن به اهداف عنوان مي‌کند.

اخلاقي در اين مورد چنين نظر مي‌دهد:»در قسمت برنامه‌هاي بازسازي و انكشافي در افغانستان سازمان‌هاي بين‌المللي از جمله آيساف كه حضورداشته اند،‌ با توجه به هزينه‌ها و كمك‌هاي مالي فراواني كه صورت گرفته است با تاسف كه موفق نبوده اند. يکي از دلايلي که برنامه‌هاي انکشافي در افغانستان موفق نبوده، وجود فساد اداري است که هم نيروها و نهادهاي داخلي در آن نقش داشته و هم نيروهاي و نهادها و همکاران بين‌المللي. به صورت مشخص چون بحث ما آيساف است و اين نهاد نيز در پروژه‌هاي انکشافي نقش داشته است، اما به دليل وجود فساد و سلسله تعاملاتي‎که بين شرکت‌هاي داخلي و خارجي وجود داشته است، بخش اعظمي از اين بودجه‌هاي انکشافي عينيت نيافته و درصد بزرگي از آن حيف و ميل شده است و تنها در بخش کوچکي به مصرف رسيده است.

به همين دليل است که در طول بيش از يک دهه گذشته که کمک‌هاي فراواني سرازير شد، اما در برنامه‎ي انکشافي چندان دست‌آوردهاي قابل توجهي را شاهد نيستيم.

اين عضو مجلس نمايندگان در مورد تلاش‌هاي آيساف در تامين امنيت و تقويت نيروهاي داخلي براي آوردن ثبات در کشور نيز با ترديد سخن مي‌گويد. اخلاقي مي‌گويد: «هم‌چنانکه در بعد انکشافي متاسفانه شاهد اعمال بنيادي و زيربنايي نبوده‌ايم در بعد امنيتي نيز در طي چند سال گذشته طوري که حکومت افغانستان بايد دست آورد مي‌داشت با تاسف که نداشته است. البته ناامني در افغانستان ابعاد داخلي و خارجي دارد و خود وجود فساد در ادارات حکومتي و دولتي ما زمينه‎ساز نارضايتي و ناامني را مي‌تواند فراهم بسازد.»

دخالت‌هاي سازمان‌هاي استخباراتي و از جمله کشورهاي همسايه ضعف نهادهاي امنيتي داخلي و نحوه برخوردهاي نيروهاي بين‌المللي که در قالب آيساف در افغانستان حضور دارند، که به صورت صادقانه نخواسته اند تا در تامين امنيت نقش اساسي داشته و گام‌هاي جدي بردارند.

از اين رو ممکن است کاسه‌اي زير نيم کاسه وجود داشته باشد و اين موضوع روشن و واضح است که نيروهاي خارجي مستقر در افغانستان براي آوردن صلح و ثبات در افغانستان  خيلي صادقانه عمل نمي‌کنند. در غير اين صورت علاوه بر سرکوبي دشمنان داخلي، بايد کشورهايي را که در ارتباط با ناامني در افغانستان دخالت مي‌کنند را نيز تحت فشار قرار مي‌دادند.

حکومت جديد

 و زنجير مستحکم فساد روز جهاني مبارزه با فساد(نهم دسمبر ميلادي) در حالي فرا مي‎رسد که افغانستان هنوز هم در صدر فهرست کشورهاي فاسد دنيا قرار دارد.

مطابق آمار سازمان بين‎المللي شفافيت، افغانستان در سال 2013 در ميان 177 کشور در جهان، مقام صد و پنجا و پنجم را در شفافيت به دست آورده است. اين يعني که افغانستان هنوز هم در رديف‎هاي اول کشورهاي آميخته با فساد قرار دارد. فساد اداري در افغانستان بارها باعث اعتراض جامعه بين‎المللي و تهديد به قطع کمک‎ها به کشور شده و دستاويزي براي بهانه‎جويان خارجي گرديده است که به نحوي خواستار تعلل در کاهش يا قطع کمک‎هاي شان بوده است.

اما کلاف سردرگم فساد اداري در افغانستان به مثابه‎ي اژدهاي هزارسري شده است که قطع کامل اين سرها با نيش‎هاي زهرآگين آن کار ساده‎اي نيست. عاملان فساد در تار و پود نهادهاي مرتبط با افغانستان – اعم از داخلي و خارجي- به شدت رخنه کرده و با گذشت هر روز، ثمر جديدي از ميوه‎هاي تلخ درخت ريشه‎دار فساد در افغانستان، نصيب مردم آن مي‎گردد. اختلاس‎هاي ميليوني، فسادهاي گسترده و حيف و ميل‎هاي هنگفت از سرمايه‎هاي ملي کشور نه تنها جيب رشوه‎خواران داخلي را پر نموده و بر فقر مردم محروم کشور افزوده است، بلکه اين سود کثيف و سرشار،‌ با ارقام ميليوني آن، ارقام شماره حساب صدها اختلاس کننده و فاسد خارجي را نيز به شکل بي سابقه‎اي بالا برده است.

اگر عوامل و نهادهاي مافياي اقتصادي، تاجران ترياک، حلقه‎هاي سياسي و... را که از روند کنوني فساد انگيز در صدد بهره‎برداري اند به اين فهرست اضافه کنيم، لشکر قدرتمندي تشکيل خواهد شد که توان نابود کردن آن در بازوهاي دولت وحدت ملي ديده نمي‎شود. لذا به نظر مي‎رسد که محو فساد و مبارزه با آن در افغانستان نيازمند حرکت گسترده، همه‎جانبه و يک انقلاب عظيم در سطح ملي و بين‎المللي و تمام نهادهاي مرتبط با امور افغانستان است. زيرا در نبود چنين تحرک،‌ خشکاندن ريشه‎هاي اين درخت تنومند محال خواهد بود.

اما بدبختانه که چنين عزمي در نهادهاي مختلف مشاهده نمي‎شود و حرکت‎هاي صورت گرفته نيز بسي نمايشي،‌ سطحي و غيرموثر بوده اند. اين درحالي است که جامعه‎ي افغانستان تنها از فساد اداري رنج نمي‎برد. فسادهاي مختلف با ابعاد اخلاقي آن در سطوح متفاوت از سردمداران گرفته تا لايه‎هاي پايين جامعه،‌ ساختار و نظم اجتماعي را برهم زده و اصول و پرنسيب‎هاي حيات انساني و اسلامي را از هم گسسته است. در واقع ما با وجود نهادهاي قانوني، در پرتو يک انارشيزم خودساخته به سر مي‎بريم که به اثر جنگ سه دهه و دخالت‎هاي زيرزميني هدفمند، نظام اجتماعي مان را دچار تزلزل کرده است.

بنابراين،‌ جلوگيري از فرو ريختن بنيادهاي اداري و اجتماعي، نيازمند برنامه‎ي منظم،‌ ميکانيزم دقيق و تعهد قوي است. در غير آن صورت،‌ ديري نخواهد پاييد که آفات و پيامدهاي آن ما را دچار بحران فراگير خواهد ساخت.

انار جايگزين عالي براي ترياک

منبع: وين آدرن- وال استريت ژورنال

ترجمه: زهره رستگار

دفتر سازمان ملل متحد گزارش سالانه اش را در رابطه به جرايم و مواد مخدر به نشر رسانده است، اما اخبار آن بسيار مايوس کننده است.

بر اساس گزارش ماه نوامبر سازمان ملل، در سال جاري کشت کوکنار به 224 هزار هکتار رسيده است. در حدود 89 درصد مواد مخدر در ولايات جنوبي و غربي که شامل ولايات ناامن مي‌شود، کشت شده است. افغانستان 90 درصد مواد مخدر غيرقانوني جهان را تامين مي‎کند.

در ماه سپتامبر حکومت افغانستان توافقنامه‎هاي امنيتي را با امريکا و ناتو امضا کرد که بر اساس آن نيروهاي خارجي پس از سال 2015 ماموريت جديدشان را براي آموزش و مشوره نيروهاي افغان آغاز خواهند کرد و تعدادي از نيروهاي ويژه امريکايي در برخي از عمليات‎ها عليه شورشيان نيز شرکت خواهند کرد. پس از سال 2017 ميلادي، تعداد نيروهاي امريکايي به چند صد تن کاهش خواهد يافت.

موفقيت نظامي ضروري است، اما کافي نيست. پيروزي يا شکست نهايي افغانستان بستگي به تقويت اقتصاد اين کشور دارد. با وجود اين‎که سه چهارم نفوس کشور به زراعت مشغول اند، اما محصولات زراعتي در حدود يک سوم از 21 ميليارد توليد داخلي افغانستان را تشکيل مي‎دهد. در نتيجه، تلاش‎ها براي بهبود وضعيت اقتصادي بايد روي زراعت متمرکز شود.

نهادهاي افغانستان و سازمان‎هاي توسعه‎اي بين‎المللي بيش‎تر در بخش عرضه براي توسعه زراعت متمرکز شده اند که شامل معرفي انواع بهتر بوته، تکنيک‎هاي زراعت، فراهم آوري امکان دسترسي به ذخاير آب، کود، آفت‎کش‎ها، ساخت و ساز، بهبود جاده‎هاي ثانوي و ايجاد برنامه‎هاي توسعه‎اي زراعتي مي‎شود. اين تلاش‎ها نيز ضروري و خوب است.

اما بخش تقاضا نيز حياتي است، به اين معنا که بايد بازارها براي توليدات داخلي گسترش يابد. يک سال پيش در افغانستان، من يک صادر کننده‎ي انار از ولايت قندهار را ملاقات کردم. او به من گفت: «ما در افغانستان همه چيز داريم و در عين حال هيچ چيز نداريم. انار خوب داريم، کارگر داريم، اما دانش بازارهاي بين‎المللي را نداريم، روش‎هاي حمل و نقل موثر و بسته بندي خوب را نداريم».

افغانستان بيش از 70 محصول زراعتي را توليد مي‎کند، درست مثل کاليفرنيا. محصولات زراعتي افغانستان متکي به آب‎هايي است که از برف بوجود مي‎آيد. بسياري از محصولات زراعتي افغانستان کم حجم، اما با کيفيت بالا مي‎باشند به شمول ميوه‎ها، خشکبار و سبزيجات. قيمتي را که دهقانان براي کشت کوکنار دريافت مي‎کنند، به طور قابل توجهي سا ل به سال تغيير مي‎کند، اما کشت محصولات زراعتي ديگر در سال‎هاي طولاني عايد زيادي نصيب دهقانان مي‎کند.

بهترين راه از بين بردن کوکنار، کمک کردن به دهقانان براي کشت محصولاتي است که عايد برابر يا بيش‎تر از کوکنار داشته باشد. اين را مي‎توان با صادرات بيش‎تر محصولات با کيفيت به کشورهايي‎که به آن نياز دارد، انجام داد.

بخش عمده از محصولات زراعتي افغانستان با موترهاي باربري به کشورهاي ايران، پاکستان، ترکمنستان و ديگر کشورهاي نزديک که قيمت در محصولات زراعتي در آن کشورها نيز پايين است، صادر مي‎شود. صادر کنندگان همچنين مي‎توانند محصولات شان را به کشورهايي همچون هند، ترکيه و امارات متحده عرب نيز صادر کنند، اما صادرات محصولات به اين کشورها مستلزم صرف هزينه‎هاي زيادي براي انتقال آن مي‎باشد.

يک سال پيش در کابل قيمت يک کيلو انار با کيفيت عالي 1.25 دالر بود، اين رقم در پاکستان کمي بالاتر بود. در مقابل قيمت متوسط يک کيلو انار در اروپا در يک دوره 10 ساله (2002-2011) 2.82 پوند يا 3.47 دالر بوده است.

براي افزايش صادرات، حکومت افغانستان بايد انتقال خط ريل از ترکمنستان به شهر مزار شريف را از اولويت‎هاي خود بداند. اين کار بسياري از مناطق زراعتي افغانستان را با استانبول، شرق ميانه و اروپا وصل مي‎سازد. طرح‎هايي در حال حاضر زير کار است تا دهقانان و صادر کنندگان افغانستان، با استانداردهاي جهان آشنا کند.

سرمايه گزاري‎هاي جديد، اعم از داخلي و خارجي مي‌تواند روند صادرات محصولات زراعتي را به آسيا، اروپا، شرق ميانه، امريکاي شمالي و اقيانوسيه تسهيل کند. توليد ترياک در افغانستان فروکش خواهد کرد، اگر امنيت تامين باشد و دهقانان گزينه‌هاي جايگزين داشته باشند.

راه رهايي از شر خستگي روزانه

حتماً افرادي را ديده‌ايد که به محض بالا رفتن چند پله احساس خستگي مي‌کنند، گويا که کوهي را جابه‌جا کرده باشند، اين مشکل شايع که بخصوص در ميان زنان ديده مي‌شود با احساس خستگي توجيه مي‌شود.

هميشه تشخيص دليل خستگي آسان نيست، برخي از علل خستگي که اغلب ناديده گرفته مي‌شود به شما کمک مي‌کند اين احساس منفي را از خودتان دور کنيد. خستگي حاصل از فقر آهن و کم‎خوني نخستين عامل شايع است. زماني‎که سلول‌هاي قرمزخون به اندازه کافي نباشد حمل اکسيجن به نقاط مختلف بدن با مشکل مواجه مي‌شود.

اگر احساس خستگي شما را کلافه کرده يک آزمايش خون براي شمارش گلبول‌هاي قرمز خون راهکار مناسبي است تا از اين احساس خلاص شويد.

کمبود ويتامين‌ها يا مواد مغذي در رژيم غذايي به احساس خستگي مفرط منجر مي‌شود. خوردن ميوه‌ها، انواع سبزي، غلات کامل و پروتئين بدون چربي در افزايش سطح انرژي بدن مؤثر است.

کمبود پتاسيم را ناديده نگيريد خوردن غذاهاي حاوي پتاسيم مانند کيله، لبنيات، ميوه خشک و سويا به رفع خستگي کمک مي‌کنند. توجه داشته باشيد ديورتيک‌ها (دواهاي ادرارآور) و استروئيدها (کورتون)پتاسيم بدن را خالي مي‌کنند. بي‌خوابي و آپنه خواب سطح انرژي بدن را در طول روز تلف مي‌کند بنابراين انتخاب سبک زندگي خاص به رفع خستگي کمک مي‌کند.

کساني‎که قبل از خواب از لپ تاپ و گوشي‌هاي هوشمند استفاده مي‌کنند ساعت دروني بدن شان تغيير مي‌کند همين که نحوه استراحت شما در شب تغيير کند صبح روز بعد احساس خستگي سراغ تان خواهد آمد.

گاهي اوقات خستگي با مشکلات تيروئيد ايجاد مي‌شود، تيروئيد هورمون T4و T3را براي کنترل سوخت وساز بدن توليد مي‌کند.

چنانچه اين هورمون‌ها به اندازه کافي توليد نشود احساس خستگي شروع مي‌شود که موضوع نگران‌کننده‌اي در ميان زنان ميان‎سال و مسن است. آزمايش تيروئيد پيشنهاد خوبي براي رهايي از احساس خستگي است.

خستگي يکي از علائم هشدار دهنده نارسايي قلبي است. قلب خون را به اندازه کافي به تمام بافت‌هاي بدن پمپ مي‌کند. در صورت نارسايي عضلات قلب خون کافي به اندام‌هاي حياتي بدن نمي‌رسد.

افراد مبتلا به اين نوع از خستگي در انجام کارهاي روزانه مانند بالا رفتن از پله‌ها، خريد و حتي هنگام راه رفتن مشکل دارند.

اگر احساس مي‎کنيد خستگي شما را کلافه کرده، بهتر است براي انجام آزمايش تيروييد از همين حالا اقدام کنيد. درصورتي‎که جواب آزمايش‎تان منفي بود و همچنان خستگي از جسم و روحتان دور نشده، لازم است خوردني هاي حاوي پتاسيم را در سبد غذايي تان بگنجانيد.

کليد طلايي رهايي از قفس افکار منفي!

روان‎پزشکان امريکايي تاکيد دارند خوابيدن زودهنگام در شب عامل کليدي و مهم براي شاد بودن در طول روز است.

در يک نظرسنجي متخصصان آمريکايي از 100 دانش آموز در مورد تعداد دفعاتي که افکار منفي و خودآيند را در طول روز تجربه مي‌کنند و اينکه هنگام شب به موقع خواب مي‌روند يا تا ديروقت بيدار مي‌مانند، پرسش‌هايي مطرح کردند. اين متخصصان در بررسي‌هاي خود مشاهده کردند افرادي که مدت کوتاهي را در طول شب مي‌خوابند و اغلب دير وقت به رختخواب مي‌روند نسبت به افراد ديگر تعداد دفعات بيش‌تري در طول روز گرفتار افکار و قضاوت‌هاي منفي و آزاردهنده مي‌شوند.

متخصصان توصيه مي‌کنند افرادي‌که به طور مکرر با افکار منفي درگير هستند، مي‌توانند با خوابيدن زودهنگام در شب به خود کمک کنند. همچنين روان‌پزشکان اميدوارند با انجام مطالعات بيش‌تر در آينده بتوانند با اين يافته در ارائه‌ي روش درماني مناسب براي اختلال‌هاي استرس و افسردگي بهره بگيرند.

به گزارش ساينس ورلد ريپورت، نويسنده ارشد اين مطالعه گفت مي‌توان با اطمينان اظهار کرد که خواب کافي و به موقع يک ميانجي مفيد و کم‌هزينه براي حل مشکل افرادي است که در قفس افکار منفي گرفتار شده‌اند و با اين افکار خودآيند و کنترول‌شده، زندگي هر روز به کام‌شان تلخ شده است.

هر روز دلم به زير باري دگر است

در ديده‌ي من ز هجر خاري دگر است

                                     من جهد همي‌کنم قضا مي‌گويد

                                    بيرون ز کفايت تو کاري دگراست

حافظ

تعميق شکاف در دولت ائتلافي انگليس

انتقاد شديد وزراي ارشد احزاب محافظه کار و ليبرال دموکرات دولت ائتلافي انگليس از يکديگر گمانه زني‎ها را در مورد تعميق شکاف در اين دولت افزايش داده است.

به نوشته روزنامه انگليسي «گاردين» و پايگاه اطلاع‎رساني شبکه خبري «بي بي سي»، در حالي‎که «ديويد کامرون» نخست وزير انگليس روز يکشنبه گفت ليبرال دموکرات‎ها نمي‎توانند موضوعات کسري بودجه و هزينه‎ها را بررسي و به خوبي تحليل کنند؛ «دني الکساندر» دبير ارشد وزارت خزانه داري انگليس از حزب ليبرال دموکرات گفت: محافظه کاران در موقعيت دشوار قبل از انتخابات سال آينده قرار گرفته اند.

وي افزود که به نظر مي‎رسد پيوندي‎که ائتلاف را به هم مرتبط مي‎کرد به سرعت از بين رفته است.

«بن رايت» خبرنگار انگليسي معتقد است اختلافات جديدي در ائتلاف ظاهر شده است. در حالي‎که کم‎تر از پنج ماه به برگزاري انتخابات سراسري در انگليس باقي است، دو حزب اکنون براي نشان دادن اختلافات خود به راي دهندگان به سختي تلاش مي‎کنند.

بر پايه‎ي اين گزارش‎ها کامرون در نامه‎اي به نمايندگان محافظه کار در پارلمان انگليس ميزان تاثيرگذاري ليبرال دموکرات‎ها را در نوشتن «بيانيه پاييز» (گزارشي در مورد پيش‎بيني وضعيت اقتصادي سال آينده) که هفته گذشته ارائه شد ناچيز دانست و يادآور شد محافظه کاران بيش‎تر تدابير را تدوين کرده اند.

نخست وزير انگليس در اين نامه همچنين يادآور شده بود ليبرال دموکرات‎ها بعد از انتخابات سراسري سال آينده احتمالا به دولت ضعيف حزب کارگر خواهند پيوست که وي باور دارد، اميدها، روياها و زندگي ميليون‎ها انگليسي را در معرض خطر قرار مي‎دهد.

در همين حال الکساندر در يادداشتي در روزنامه انگليسي تلگراف وضعيت محافظه‎کاران را در حال سقوط توصيف کرد و افزود مجموعه‎اي از وعده‎هاي مالياتي پوچ، طرح‎هاي سخت‎گيرانه کاهش هزينه‎ها و اما اين وضعيت از نظر اقتصادي درست نيست.

الکساندر همچنين محافظه‎کاران را به اعمال فشارهاي بيش‎تر و غيرضرور بر مردم انگليس متهم کرد زيرا مي‎خواهند از نظر اقتصادي بيش‎تر مردم را تحت فشار بگذارند.

وي هفته گذشته بيانيه پاييز را به همراه «جرج آزبورن» وزير ماليه انگليس امضا کرد و هر دو حزب در برابر مردم وعده دادند که کسري بودجه و هزينه‎ها تا سال 2018 متوازن کنند. نامه کامرون بعد از آن نوشته و ارسال شده است که آزبورن مدعي شد اگر ليبرال دموکرات‎ها بخواهند به تنهايي کشور را اداره کنند وضعيت اقتصادي را به هرج و مرج مي‎کشانند.

نيک کلگ؛ معاون نخست وزير و رهبر ليبرال دموکرات‎ها نيز محافظه کاران را به خيانت به راي دهندگان به دليل محقق نکردن وعده‎هاي انتخابات متهم کرد.

جان کري:

نگراني درباره ايران بي اساس بوده است

جان کري، وزير خارجه امريکا تاکيد کرد که توافق هسته‎اي موقت با ايران پا برجاست و ثابت شده است که نگراني در مورد فريب‎کاري تهران تاکنون بي اساس بوده است.

به گزارش آسوشيتدپرس از واشنگتن، کري که در يک کنفرانس سياست‎گذاري در مورد خاورميانه در انديشکده بروکينگز در واشنگتن سخنراني مي‎کرد، افزود: ايده‎هاي جديدي در مورد نيل به يک توافق پايدارتر ارايه شده و وي اميدوار است که هدف تعيين شده آخر مارچ براي دست‎يابي به چارچوب يک توافق نهايي بي آنکه به مذاکرات بيش‎تري نياز باشد، دست يافتني است .

وي گفت: ما قصد نداريم تا ابد مذاکره کنيم. بدون پيشرفت محسوس، چه کسي مي‌داند که اين مذاکرات تا کي مي‌تواند ادامه يابد.

وي مصرانه خواستار صبر و شکيبايي در قبال اين مذاکرات شد و قول داد که فرآيند کنوني «بدون پيشرفت محسوس» ادامه نخواهد يافت .

وزير خارجه امريکا همچنين درباره مبارزه با داعش به همکاري کشورهاي ميانه رو عرب و ديگران اشاره کرده و اين همکاري را علامت بالقوه اميدبخشي براي شکست دادن اين گروه و بهبود چشم انداز صلح بين اعراب و اسراييل دانست.

ولي وي هم‌چنين خاطرنشان کرد که موانع زيادي در مسير دست‌يابي به چنين اهدافي وجود دارد.

کري در اظهاراتي که به دنبال سخنراني نتانياهو ايراد شد، پذيرفت که اختلافاتي بين اسراييل و امريکا در مورد نحوه رويکرد به ايران وجود دارد، ولي تاکيد کرد که دو طرف اهداف مشترکي را دنبال مي‎کنند.

حمله رژيم صهيونيستي به دمشق

تلويزيون سوريه گزارش داد، رژيم صهيونيستي دو منطقه در نزديکي ميدان هوايي دمشق و الديماس را مورد هدف قرار داد.

بر اساس اين گزارش، اين حملات خسارت جاني به دنبال نداشته است.

بنا بر اين گزارش‌هاي رسانه اطراف ميدان هوايي بين‌المللي دمشق و منطقه الديماس در حومه پايتخت در اين حملات هدف قرار گرفته است.

شبکه المنار در خبري به نقل از يک منبع نظامي سوريه گزارش داد، عمليات پدافند هوايي ارتش سوريه باعث شد جنگنده‎هاي رژيم صهيونيستي نتوانند ماموريت خود را در خاک سوريه تکميل کنند.

به گزارش خبرگزاري دولتي سوريه (سانا)، اين حملات کشته‌اي به جا نگذاشته است. ساکنان دمشق به خبرگزاري‌ها گفته‌اند که صداي چند انفجار مهيب را شنيده‌اند. گروه نظارت بر حقوق بشر سوريه که تحولات اين کشور را دنبال مي‌کند، نيز اعلام کرده که 10 انفجار در منطقه الديماس رخ داده است.

شبکه المنار گزارش داد، مناطقي در نزديکي ميدان هوايي شهر الديماس هدف بمباران قرار گرفته است. همچنين منطقه‎اي در نزديکي ميان هوايي دمشق نيز هدف بمباران قرار گرفته است.

رژيم صهيونيستي هنوز رسما به اين خبر واکنش نشان نداده است  اما يکي از سخنگويان ارتش اسرائيل به خبرگزاري رويترز گفته که درباره «گزارش‌هاي خارجي» اظهار نظر نمي‌کند.

ابعاد اقتصادي امنيت ملي

«امنيت اقتصادي» عبارت از وجود مستمر شرايط لازم براي ايجاد بهبودي مداوم در شرايط کار و توليد، وجود استانداردهاي بالاي زندگي براي شهروندان شامل فرصت‎هاي شغلي پويا و خلاق، سرمايه‎گذاري داخلي و خارجي و رشد اقتصادي پايدار يا منافع ملي اقتصادي مي‎باشد. همان‎طور که از تعريف امنيت اقتصادي برمي‎آيد، منافع اقتصادي و قدرت ملي کشور دو فاکتور تعيين کننده در پيش‎برد امنيت اقتصادي هستند.

منافع اقتصادي تعيين کننده اهداف سياست‎هاي اقتصادي(اعم از سياست‎هاي امنيتي اقتصادي) است و ميزان قدرت ملي نيز نشان مي‎دهد که توان کشور براي حفظ امنيت اقتصادي و پيش‎برد منافع ملي اش به چه ميزان است. بدين ترتيب مي‎توان گفت، همان‎طور که حفظ و پيش‎برد کامل امنيت ملي علاوه بر تمرکز بر ابعاد نظامي نيازمند توجه به ابعاد اقتصادي است، حفظ و پيش‎برد امنيت اقتصادي نيز وابسته به قدرت ملي در ابعاد مختلف آن (اعم ازتوانمندي اقتصادي و نظامي) است. در واقع قدرت اقتصادي و ساير ابعاد قدرت ملي مکمل يکديگر و عوامل بازتوليدکننده همديگرند. قدرت نظامي بستر امنيتي و قدرت سخت ملي براي ايجاد ساختارهاي زيربنايي اقتصادي و شکل‎گيري بسترمناسب براي رشد اقتصادي را فراهم مي‎آورد. از سوي ديگر قدرت اقتصادي نيز با توليد ثروت، منابع لازم براي افزايش و حفظ قدرت نظامي را ايجاد مي‎نمايد. به همين ترتيب امنيت نظامي و امنيت اقتصادي نيز مکمل و سازنده‎ي يکديگرند و نمي‎توان يکي را بدون ديگري تصور کرد. اساساً امنيت نظامي واقعي بدون وجود امنيت اقتصادي (که لازمه‎ي رشد اقتصادي است)، شکل نمي‎گيرد و در صورت ايجاد نيز تداوم نخواهد داشت. امنيت اقتصادي و نظامي به طور متقابل به يکديگر وابسته‌اند.

يکي از پيچيده‎ترين مباحث در خصوص وابستگي متقابل امنيت و قدرت نظامي و اقتصادي به يکديگر، نقش هرکدام از آنها در حفظ و پيش‎برد ديگري و چگونگي بهره برداري از سياست‎هاي اقتصادي در راستاي اهداف نظامي و امنيتي و بالعکس مي‎باشد. نوشتار حاضر تلاش مي‎کند، ابعاد اقتصادي امنيت ملي و نقش سياست‎هاي اقتصادي در پيشبرد امنيت ملي کشور ها را نشان دهد.

اين نوشتار تلاش مي‎کند، تبيين دقيق و عملگرايانه‎اي از رابطه ميان اقتصاد و امنيت ملي ارايه دهد.

اين نوشتار به دليل آنکه از بنيان نظري برخوردار است، موجب افزايش دانش نظري دانشجويان و پژوهشگران و سياست‎گذاران حوزه امنيت ملي و اقتصاد مي‎شود.

شکست روبات از انسان

« فاکسکان» اعلام کرده که روبات‌ها به اندازه کافي در مونتاژ آي‌فون و ديگر محصولات اپل دقيق نيستند.

تحقيقات نشان داده که نيروي انساني در ساخت آي‌فون اپل عملکرد بهتري نسبت به روبات‌ها دارند.

اوايل سال‎جاري ميلادي فاکسکان اعلام کرد که قصد دارد در خط توليد محصولاتش به جاي نيروي انساني از روبات استفاده کند.

اين روبات‌ها در خط توليد آي‌فون مشغول به کار شدند، اما تحقيقات نشان داده که انسان‌ها بهتر از روبات‌ها در اين زمينه عمل مي‌کنند.

بر اساس گزارش جديد، فاکسکان اعلام کرده است که روبات‌ها به اندازه کافي در مونتاژ آي‌فون و ديگر محصولات اپل دقيق نيستند.

محصولات و دستگاه‌هاي اپل به دقت 0.02 ميلي‌متري نياز دارند، در حالي‎که ميزان دقت روبات‌ها 0.05 ميلي‌متر است.

فاکسکان قبلا اعلام کرده بود که در خط توليد آي‌فون از روبات‌ها به جاي نيروي انساني استفاده خواهد کرد، اما به تازگي از اين تصميم خود منصرف شده است.

کشف چپ‌منقار  يا راست‌منقاربودن کلاغ‌ها

بر اساس بررسي‌هاي جديد دانشمندان دانشگاه آکسفورد، کلاغ‌ها راست‌منقار يا چپ‌منقار هستند.

محققان در تحقيقات جديد خود بر کلاغ‌هاي بسيار باهوش کالدونياي جديد دريافتند اين موجودات سر خود را در زمان استفاده از ابزار، به يک سمت خم مي‌کنند که دليل آن، قوي‌تر بودن يک چشم نسبت به چشم ديگر است.

به گفته‌ي دانشمندان، کلاغ‌ها احتمالا سعي مي‌کنند نوک چوب را در ميدان ديد چشم نگه دارند به طوري‌که بتوانند آن را به وضوح ببينند و از آن در ماهرانه‌ترين شيوه استفاده کنند.

بر اساس بررسي‌هاي به عمل‌آمده، ميدان ديد غيرمعمول اين پرندگان به آن‌ها در ديدن بهتر با يک چشم در مقايسه با چشم ديگر کمک مي‌کند. در نتيجه آن‌ها چوب را با قسمتي از منقار نگه مي‌دارند که بتوانند بهترين ميدان ديد را از نوک آن داشته باشند.

ديد فوق‌العاده دو چشمي کلاغ‎ها به معني ميدان ديد گسترده‌تر آنها نسبت به گونه‌هاي ديگر است و براي مشاهده با يک چشم در هر زمان بهينه‌سازي شده است.

ديد دوچشمي اغلب به مغز اجازه مقايسه تصاوير مشاهده شده توسط هرچشم و استنتاج ويژگي‌هاي صحنه از تفاوت‌هاي ميان اين تصاوير را مي‌دهد.

محققان براي دست‎يابي به اين نتايج، يک آزمايش تسلط چشم را بر روي 9 کلاغ انجام دادند تا چشمي که بيش‎تر استفاده مي‌شد، شناسايي کنند. چهار کلاغ داراي گرايش راست و پنج نمونه ديگر داراي گرايش چپ بودند.

آنها سپس به بررسي کلاغ‎ها در زمان استفاده از ابزار پرداختند. سه کلاغ در زمان استفاده از ابزار بيش‎تر به راست گرايش داشته، در حالي‎که شش پرنده ديگر به چپ گرايش داشتند. اگرچه اين پيش‌بيني‌کننده کاملي نيست، به‎نظر مي‌رسد تسلط چشم يک پيش‌بيني‌کننده قابل اعتماد براي راست يا چپ منقار بودن کلاغ‎ها باشد.

اين امر کاملا برعکس چپ‌دستي يا راست‌دستي در انسان‌ها بوده و تاکنون ارتباطي بين آن با تسلط چشمي تاييد نشده است.