پاکیزه ساختن پایتخت با اقدام‌های نمایشی!

نویسنده: علی سینا

روز حفظ محیط زیست (15 جوزا) را درحالی پشت سر گذاشتیم که آسمان کابل بیش‎تر از هر زمان دیگری با زمین آن سر ناسازگاری پیش گرفته و شدت آلودگی آن به حدی شده که نمی‎توان اجسام خارجی را حتی از فاصله‎های نزدیک در سینه‎ی آن مشاهده کرد.

هرچند در کشوری ‎که هوای سیاسی و شرایط اجتماعی در بستر سیاسی بسی آلوده‎تر از هوای آلوده در آسمان آن است، سخن گفتن از تدبیر و برنامه‎های پیشگیرانه‎‎‎ی آلودگی هوا «گپ لوکس» و ادعای بزرگی باشد،‌ ولی شکی نیست که مسئولیت دولت‎مردان، مردم، نهادهای مختلف و تمامی حلقه‎هایی که در این شهر نفس می‎کشند در برابر رفع این معضل،‌یک امر حتمی و اساسی است.
اما در حالی ‎که دود آلودگی هوا در چشم و حلق شهروندان فرو می‌رود، زباله‌ها از پایتخت چهرهی ناهنجاری به نمایش گذاشته و  آلودگی محیط زیست پایتخت به یک معضل بزرگ تبدیل شده است، هیچ تدبیری در برابر آن وجود ندارد تا موجب کاهش یا دستِ‎کم ایجاد محدودیت این معضل برای مردم ‌شود. دولت‎مردان نیز به جای اینکه به تدبیر دایمی بیاندیشند دست به کارهای نمایشی زده و خاک به چشم مردم فرو می‎کنند. رییس جمهورمحمداشرف غنی هفته گذشته و همزمان با روز حفظ محیط زیست با پوشیدن لباس نارنجی، دستکش و ماکس به سراغ زباله‎های شهر رفته و با این کار نشان داد که وی نیز وضعیت کابل را مشاهده می‎کند. اما او فردای همان روز در لب حوض پاکیزه و فضای سبز ارگ خویش نشسته عکسی گرفت. این عکس چنان وانمود می‌ساخت که گویا با یک نمایش محیط زیست پایتخت پاکیزه شد و کابل گل و گلزار شد!
اما حقیقت این است که حفظ محیط زیست نیازمند تدابیر جدی و برنامه‎ریزی دقیق و درازمدت است. زیرا حجم بسیار زیاد موتر در پایتخت و فرسوده و غیرمعیاری بودن بسیاری از آن‏ها، افزون بر استفاده از تیل بی‏‌کیفیت از یک سو و استفاده‎ی بی‏‌محابا و بی‎باکانه از مواد سوختی چون ذغال سنگ از جانب دیگر باعث شده که آسمان پایتخت، ‌تیره و تار شده و نفس کشیدن در این هوای تار نیز دشوار شود. انداختن زباله‎های انبوه در نقاط مختلف شهر به شکل غیرمسوولانه و نبود کارگران کافی جهت تنظیف پایتخت، از پایتخت کشور زباله‎دانی بزرگی ساخته است که هرسو نگاه کنی توده‎های زیادی از زباله را مشاهده خواهید نمود.
با این وجود، هیچ اداره و نهادی نیست که مسئولیت رسیدگی به این معضل را به عهده گرفته و یا دستِ‎کم به اطلاع‌رسانی درخصوص آسیب‎های ناشی از آلودگی هوا، چگونگی مقابله با این پدیده و مسئولیت و رسالت شهروندان در برابر آن بپردازد. اداره‎ی عریض و طویلی زیر نام ریاست مستقل حفاظت از محیط زیست نیز نخواسته یا نتوانسته است دست به اتخاذ تدبیر و اقدام عملی در این راستا بزند. این اداره تاکنون فاقد سیاست موثر در راستای مبارزه با آلودگی هوا بوده و هماهنگی‎های لازم میان این ارگان و سایر نهادهای مرتبط نیز وجود ندارد تا بتوان جلو آلودگی‎های فزاینده‎ی هوای پایتخت را گرفت.
مسئولان عالی‏رتبه‎ی حکومتی نیز به جای اینکه مشغول نظارت، ارزیابی و بررسی امور اجتماعی و مشکلات مردم در این راستا باشند، به چانه‎زنی‎های قدرت‏طلبانه مشغول بوده و این معضل با گذشت نزدیک به یک و نیم دهه کماکان، عوارض و آسیب‎هایی را بر مردم تحمیل می‎کند.
هرگاه برآوردی از میزان عوارض و آسیب‎های آن محاسبه گردد، خواهیم دانست که ضررهای این پدیده در حیات اقتصادی، اجتماعی و فیزیکی شهروندان بسی زیادتر از آن است که قابل تصور باشد. ولی دریغ از یک ارگان، اداره و نهادی ‎که حتی چنین هشداری را برای شهروندان صادر نموده و آنان را برای روی دست گرفتن اقداماتی در خصوص کاهش آلودگی هوا آگاه سازد.
به هرحال، هرگاه روند کنونی ادامه یافته و برای سوخت بدیل به جای ذغال‎سنگ و سایر مواد سوختی آلاینده فکری نگردد و جمع آوری زباله نیز در یک چهارچوب موثر دنبال نگردد،‌ این فرایند به جایی خواهد رسید که زیان‎های آن در جامعه غیرقابل جبران باشد. بنابراین، نباید موضوع جایگزینی مواد سوختی از دستور کار برنامه‎های توسعه‎ای خارج شده و حداقل اینکه به عنوان یک ایده در ذهن دولت‌مردان کشور وجود داشته باشد.
برای رفع یا کاهش این معضل در مدت زمان کوتاه اما یگانه چیزی‎ که در مدت زمان کوتاه موثر خواهد افتاد این است که اطلاع‎رسانی جمعی از ضررهای مواد سوختی آل‌اینده‎ صورت گیرد تا اگر آلودگی زمستانی ناشی از این پدیده نابود نگردد، کم‏ازکم کاهش یابد. اقداماتی چون نظارت بر ورود و عرضه‎ی تیل‎های باکیفیت، چک فنی و معیاری‏سازی وسایل نقلیه، جلوگیری از مواد سوختی در اماکن عمومی چون حمام و... از جمله موارد دیگری اند که در کوتاه‏‌مدت خواهند توانست جلو آسیب‎های این پدیده را بگیرند.