تسهیلات ویژه برای سرمایه گزاران افغانستان در منطقه آزاد چابهار

«مصاحبه با مشاور مدیرعامل در امور جذب، هدایت و توسعه سرمایه‎گذاری منطقه آزاد چابهار»

روزنامه سخن جدید به دلیل اهمیت چابهار در تعاملات اقتصادی ایران و افغانستان و تأثیر به سزای این بندر در رسیدن افغانستان به آب‎های آزاد و رونق تجارت از طریق آن و هم به دلیل نقش آن در تأمین امنیت منطقه و رشد و توسعه‎ی دو جانبه، در گذشته نیز اطلاع‎رسانی‎های گسترده و زیادی را در این خصوص انجام داده است. نشر بیش از بیست شماره که دارای محتوای اطلاعاتی در خصوص منطقه آزاد چابهار و بندر چابهار و آگاهی رسانی در خصوص امتیازات و تسهیلات ممکن برای سرمایه‎گذاران افغانستان در آن منطقه بود یکی از اقدامات این روزنامه بوده است. مراجعه‎ی افراد به دفتر روزنامه و تشریح موضوعات مرتبط با این قضیه نیز از جمله‎ فعالیت‎های دیگر در این راستا بوده است.
با استفاده از فرصتی که به دست آمد، در حاشیه‎ی نمایشگاه مشترک ایران – افغانستان که در کابل از 28 دلو تا 1 حوت برگزار گردید، مصاحبه‎ای را با جناب آقای باور، مشاور مدیرعامل در امور جذب، هدایت و توسعه سرمایه‎گذاری در منطقه آزاد چابهار انجام دادیم که ماحصل آن در اختیار خوانندگان سخن جدید قرار گرفته است.
سخن جد‌‌ید: جناب آقای باور، ضمن خوش آمدید و ابراز خرسندی از حضور شما و همکاران تان درا فغانستان که فرصت مغتنمی جهت اطلاع یافتن سرمایه‎گذاران افغانستانی در چابهار است، یک معرفی عمومی از منطقه آزاد چابهار داشته باشید و بفرمایید که چه امکانات و تسهیلاتی برای سرمایه‎گذاران خارجی درا ین منطقه فراهم است و مهیا خواهد شد؟
باور: ابتدا تشکر می‎کنم از شما که اهمیت و توجه خاصی به مسأله سرمایه‎گذاری در منطقه آزاد چابهار داشتید، بنده یوسف باور هستم؛‌ مشاور مدیرعامل در امور جذب، هدایت و توسعه سرمایه‎گزاری در منطقه آزا چابهار.
همان‎طور که مستحضرید، هدف از تأسیس منطقه آزاد چابهار بسان هر منطقه آزاد دیگر در دنیا، ایجاد تسهیل و امکانات سرمایه‎گذاری برای تاجران داخلی و خارجی، بخصوص سرمایه‎گذاران خارجی بوده است. این منطقه در یکی از نقاط خوب ایران ایجاد شده و امکانات و تسهیلات خوبی در آن نقطه فراهم شده است تا امکان جذب سرمایه‎گذاران خارجی با شرایط سهل و آسان در این نقطه فراهم شود. منطقه آزاد چابهار در اوایل دهه هفتاد هجری شمسی (تقریبا سال 1371) تأسیس شد.
اگر بخواهیم به اهداف ایجاد منطقه آزاد چابهار نگاهی انداخته باشیم، باید به ارزیابی برنامه «توسعه‌ی محورشرق در ایران» بپردازیم. در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی ایران، توسعه‎ی محور شرق یکی از برنامه‎ها بود که در قالب آن توسعه‎ی مناطق کم‎تر توسعه یافته  از جمله استان (ولایت) خوزستان و بلوچستان بود که ایجاد منطقه آزاد چابهار یکی از این راهکارها به حساب می‎آید. منطقه آزاد چابهار از بدو تأسیس یک‎سری اهداف را دنبال می‎کرد که توجه به ایفای نقش در کشورهای همسایه بویژه افغانستان یکی از آن موارد بود. زیرا افغانستان با توجه به اینکه محصور در خشکه است و همسایه ایران می‎باشد، منطقه آزاد چابهار می‎تواند در توسعه‎ی آن ایفای نقش برجسته داشته باشد. لذا می‎توان گفت توسعه افغانستان یکی از اهداف اولیه و عمده از بدو ایجاد منطقه آزاد چابهار بوده و می‎باشد.
اما در منطقه آزاد چابهار ایران یک‌سری تسهیلات ویژه برای سرمایه‌گذاران خارجی وجود دارد. یکی از این تسهیلات، معاف از مالیات که پیش از این معافیت یک دوره پانزده ساله را شامل می‎شد و در قانون جدید که به تصویب مجلس رسیده است، این مدت به بیست سال افزایش یافته است. آزادی ورود و خروج کالا به منطقه چابهار –اعم از واردات و صادرات کالا- از تسهیلات دیگری است که در اختیار سرمایه‎گذاران خارجی قرار داده شده است. برای واردات و صادرات کالا از این منطقه حدود شش درصد عوارض مالیاتی وضع شده است. اما برای تولید که یکی از اهداف اصلی است، این موضوع متفاوت ‎تر است. ورود ماشین آلات، مواد اولیه‎ای چون چای با عوارض یک درصد امکان‎پذیر است. امتیاز دیگر، موضوع اقامت سرمایه‎گذاران با خانواده در این منطقه است که این موضوع با سهولت انجام خواهد شد.
منطقه آزاد چابهار یا بندر چابهار یکی از نقاط استراتژیک است. این بندر تنها بندری است که در حاشیه اقیانوس هند واقع شده است. یعنی تنها بندری است که به آبراه آزاد وصل است که این بندر از رهگذر واقع شدن در سواحل مکران، اهمیت زیاد اقتصادی، سیاسی و امنیتی دارد که همین مسأله باعث شده است تا مورد توجه جدی مقام معظم رهبری ایران نیز قرار بگیرد و حضرت آیت الله خامنه‎ای در سخنان شان از آن به عنوان یک گنج یاد نموده است. سواحل مکران از جاسک تا سند کراچی در حوزه ایران قدیم بوده و حوزه‎ی بزرگی را شامل می‎شود که مورد توجه ویژه دولت تدبیر و امید نیز قرار گرفته و اکنون زیربناهایی در منطقه جاسک که یک نقطه از این منطقه چابهار است، در حال ساخت می‎باشد. همین چند روز پیش اسکله 5 برای بارگیری کشتی‎ها آماده بود که این امر نشان می‎دهد که این منطقه اهمیت ویژه وارد. بازدید مکرر ریاست جمهوری اسلامی ایران، جناب آقای دکتر روحانی از این منطقه نیز نشان‎‌دهنده‎ی اهمیت و توجه دولت به آن بوده است.
سخن جد‌ید: با توجه به این اهمیتی که شما فرمودید و تسهیلاتی که در منطقه آزاد چابهار وجود دارد، از جانب سرمایه‎گذاران افغانستانی چگونه استقبال صورت گرفته است؟
باور: منطقه چابهار از گذشته تاکنون مورد توجه افغانستان – اعم از دولت و بخش خصوص بوده است- در طول دوران حکومت قبلی این توجه وجود داشته و در دولت جدید نیز آقای اشرف غنی، ریاست جمهوری افغانستان روی ایجاد تعاملات اقتصادی و تجاری از طریق بندر چابهار تأکید ویژه داشته است. ایشان بارها بر این مطلب تأکید داشته است که بندر چابهار اهمیت به سزایی برای افغانستان دارد، زیرا می‌تواند افغانستان را از وابستگی انحصاری به یک مرز نجات داده و مخاطراتی را که از این ناحیه بر افغانستان تحمیل می‎شود، دفع نماید. چابهار چنین ظرفیتی را دارد که افغانستان در رسیدن به کشورهای آسیای میانه کمک خواهد کرد و انتقال کالا را به صورت آسان، ارزان و سریع میسر خواهد کرد.
تاکنون بیش از صد شرکت افغانستانی در منطقه آزاد چابهار مراجعه نموده و خواهان سرمایه‎گذاری و اقدام به ایجاد تأسیس نمایندگی نموده اند. با توجه به تفاهمنامه‎ای که در سال 1382 میان افغانستان و ایران در زمانی‎که آقای کاظمی در وزارت تجارت مسوولیت داشتند، بستر تعامل میان دو کشور در منطقه آزاد چابهار ایجاد شد و این اولین تفاهمنامه برای توسعه سرمایه‎گذاری در منطقه آزاد چابهار بود. اولین نمایشگاه به همین هدف در سال 1382 با مشارکت افغانستان در منطقه آزاد چابهار ایجاد شد، اولین پرواز خارجی در این منطقه از افغانستان انجام شد که شرکت هوایی آریانا بود و هیأت افغانستان را از کابل به چابهار و پس از چهار روز به کابل برگرداند.
تسهیلات فعلی واگذاری 50 هکتار زمین با هزینه‎ی اندک و امتیازات خوب برای سرمایه‎گذاران خارجی است. شرکت‎های زیادی مراجعه کرده‌اند، ولی تاکنون هشت شرکت قرارداد امضا کرده‌اند و یک شرکت در عرصه‎ی حمل و نقل (بارچالانی)‌ شروع به فعالیت کرده است. اجاره‎ی زمین در این منطقه برای سرمایه‎گذاران خارجی کم‎تر از یک دالر در ازای هر متر مربع در یک سال است. و مقامات افغانستان تاکنون بارها به این منطقه سفر کرده اند. آقای مصطفی کاظمی در زمان تصدی وزارت تجارت دوبار به این منطقه آمده و آقای گل آغا شیرزی نیز در زمانی‎که وزیر شهرسازی و مسکن بود به این منطقه سفر کرده و آقای احدی نیز به عنوان وزارت تجارت، آخرین مقامی بود که در سال 1391 برای امضای قرارداد به این منطقه حضور یافته است. این موارد نشان می‎دهد که منطقه آزاد چابهار در نگاه مقامات افغانستان از اهمیت ویژه‎ای برخوردار است.
هرچند ممکن است شایعاتی دامن زده شود که با توجه به فشارهایی از جانب برخی از کشورها به جمهوری اسلامی ایران است، اهمیت این بندر و منطقه چابهار شاید تنزل یافته باشد، ولی می‎توان گفت که این بندر در نگاه جامعه جهانی نیز اهمیت به سزایی داشته و بارها برآن تأکید شده است. نمونه‎ی روشن آن تأکید بر نقش چابهار در کنفرانس لندن بود که اواخر سال میلادی گذشته برگزار شد. یکی از تعهدات جامعه جهانی برای بازسازی افغانستان، سرمایه‎گذاری روی بندر چابهار بود که این امر نشان می‎دهد که این بندر مورد توجه ویژه‎ی افغانستان در تعامل با جامعه جهانی نیز قرار دارد.
سخن جد‌ید: راهکار اجرای روند سرمایه‎گذاری در بندر چابهار چگونه است و مراحل اداری آن چگونه عملی می‎گردد؟
باور: دو راه وجود دارد؛ یک راه این است که مثل سایر اتباع خارجی برای سرمایه‎گذاری در عرصه‎های مختلف به این منطقه  و سازمان منطقه آزاد چابهار مراجعه می‎کنند. هم اکنون بسیاری از اتباع افغانستان در عرصه‎ی تجارت از جمله وارد کردن قطعات خودرو (موتر)‌ لاستیک (تایر)‌، مواد غذایی، پارچه و... در این منطقه فعال هستند. راه دیگر این است که از کانال وزارت تجارت افغانستان برای این کار مراجعه کنند که تاکنون موارد مراجعات مستقیم بیش‎تر بوده است.
سخن جد‌ید: انتقادهایی هم وجود دارد که مراحل اداری سرمایه‎گذاری در منطقه آزاد چابهار خیلی سخت‎گیرانه بوده و بروکراسی پیچیده‎ای دارد. در این خصوص چه اقدامات تسهیل کننده‎ای روی دست گرفته شده است؟
باور: برخی از مشکلات موجود بوده، ولی مشکلات در حوزه منطقه آزاد چابهار نبوده و ناشی از برداشت مقررات و تسری قوانین عمومی در حوزه منطقه آزاد بوده است. اقداماتی برای رفع این موانع انجام شده است؛‌ از جمله اینکه در سفر اخیر رییس جمهور، جناب آقای روحانی، مشاور رییس جمهور و دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد،‌ جناب آقای ترکان ماموریت پیگیری حل این مشکلات را به عهده گرفته است. در بودجه سال آینده (1394)‌ نیز سه صد هزار دالر برای این امر اختصاص داده شده است. قرار براین شده است که تعمیم دادن مقررات در خصوص منطقه آزاد چابهار خاتمه پیدا کند و بعد از این مناطق آزاد قوانین خاصی داشته باشد و پس از دریافت مجوز فعالیت، به واحد اشتغال معرفی شده و اجازه کار داشته باشند، از طریق نیروی انتظامی نیز آنان مجوز اقامت دریافت کنند.
هم اکنون حدود بیش از دوصد تاجر افغانستانی در دبی فعالیت دارند که بین ده تا سی میلیون دالر در آن‌جا سرمایه‎گذاری کرده اند و این ظرفیت، اهمیت اساسی و عمده‎ای دارد. قرار است برای سرمایه‎گذاران افغانستان از سه تا پنج سال مجوز اقامت صادر شود و مشکلات بروکراسی‎ها نیز حل شده و تسهیلات موجود در مدت زمان اندک قابل دسترس باشد. هم اکنون فعالان اقتصادی اتباع افغانستان در این منطقه حضور دارند و مجتمع‎های تجاری چون «حکیمی شاپینگ سنتر» در این منطقه فعال هستند و در عرصه‎ی صادرات پارچه و سایر کالاها فعالیت داشته و از امتیازات آن استفاده می‎کنند.
سخن جد‌ید: تقاضاها و پیشنهادهایی هم وجود دارد که مراحل اداری سرمایه‎گذاری در منطقه آزاد چابهار توسط اتباع افغانستان، انجام شده و به شکل کارگزاری صورت پذیرد. این پیشنهاد تا چه اندازه مقدور و امکان‎پذیر است؟
باور: این پیشنهاد قابل بررسی و امکان‎پذیر است. وزارت تجارت افغانستان می‎تواند با ایجاد دفتر در منطقه آزاد چابهار، انجام مراحل اداری سرمایه‎گذاری را به یک شرکت افغانستانی به صورت کارگزاری واگذار نماید. این روند هزینه‎ی اندکی برای دولت هم خواهد داشت و قرار است از سوی شورای عالی مناطق آزاد بررسی شود.
سخن جد‌ید: با تشکر از شما