شورای حقوق بشر، از شعار تا واقعیت

شورای حقوق بشر، از شعار تا واقعیت

صدور هر از چندگاه قطعنامه‎های سیاسی نهادهای بین‎المللی بهانه‏ای برای هم‌سنجی نقش حقوق، رژیم‎ها و سازمان‎ها با مولفه قدرت در عرصه روابط بین‎الملل است.

قطعنامه‎ای دیگر در ادامه صدور قطعنامه‎های ضد سوری شورای حقوق بشر سازمان ملل، جمعه ششم سرطان و در نشست بیست و ششم این شورا، به تصویب رسید.در این قطعنامه نیز همچون نسخه‎های پیشین، دولت سوریه مسوول خشونت‎ها و نقض آشکار حقوق بشر معرفی و از رهبران این کشور خواسته شد به خواست جامعه جهانی برای توقف خشونت در سوریه تن در دهند.

در این پیوند، خبرگزاری ریانووستی روسیه روز شنبه هفتم سرطان به نقل از تارنمای اداره اطلاع رسانی و مطبوعات وزارت امورخارجه این کشور، قطعنامه یاد شده را مغرضانه و یک‌جانبه قلمداد کرد.در بیانیه وزارت امور خارجه روسیه، کشورهایی چون امریکا، انگلیس، فرانسه، عربستان سعودی و ... صحنه گردانان قطعنامه‎های این‌چنینی قلمداد شده‎اند؛ کشورهایی‌که سعی دارند دولت سوریه را یگانه مسوول خشونت‎های جاری و نقض حقوق بشر در این کشور معرفی کنند.

رویکردهای شورای حقوق بشر سازمان ملل و دیگر نهادهای حقوق بشری هر چند در پاره‎ای از موارد همچون محکومیت اقدام‎های غیرقانونی اسراییل، از سوی ناظران مثبت ارزیابی شده ولی در بسیاری موارد انتقادهایی را نیز به دنبال داشته است.

جایگزین شدن شورای حقوق بشر به جای کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل در مارچ 2006 میلادی ( حوت 1384) هر چند امیدواری‎هایی در زمینه بهبود کارکردهای سازمان ملل در زمینه دفاع از حقوق انسانی در سراسر جهان به وجود آورد، اما با گذشت زمان این امیدها رفته رفته رنگ باخت.آنچه مشخص است، ناکارآمدی کمیسیون حقوق بشر در برآورده ساختن اهداف منشور حقوق بشر و رویارویی با نقض جهانی این حقوق، سبب جایگزینی شورای یاد شده بود.

در این پیوند، سخنان انتقاد آمیز کوفی عنان دبیرکل وقت سازمان ملل، از کارنامه کمیسیون حقوق بشر، نشان دهنده ناکامی‎های این نهاد در برآورده سازی اهداف منشور حقوق بشر است.عنان در سخنرانی هجدهم حمل سال 1384 در جنوا تصریح کرد: در سال‎های گذشته کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل با گم کردن راه خود به نهادی سیاست زده تبدیل شد که در آن اعضا با توطئه بر کار یکدیگر سرپوش می‌گذاشتند.  به این ترتیب کمیسیون یاد شده که برای ارتقای وضعیت حقوق بشر در جهان ایجاد شده بود، نتوانست به وظایف خود جامه عمل بپوشاند.

با وجود تلاش‎هایی که در عرصه بین‎المللی صورت گرفت تا سرنوشت شورای نوپا به کمیسیون حقوق بشر تبدیل نشود، اما شورای حقوق بشر نیز نتوانست کارنامه چندان قابل قبولی از خود در سال‎های گذشته برجای گذارد.به باور برخی ناظران، کارکردهایی سیاست زده و مصلحت جویی‎های نفی کننده اهداف ریشه‎ای شورا در فرایند تصمیم گیری‎ها، صدور قطعنامه‎ها و گزارش‎ها و حتی گزینش اعضا، گوشه‏ای از این کارنامه غیرقابل قبول را به تصویر کشیده است.

به عنوان مثال در حالی که برخی مسلمانان در کشورهایی چون فرانسه و بلجیم خواهان رسیدگی به مساله نقض آشکار حقوق و آزادی‎های مدنی و مذهبی خود از سوی دادگاه حقوق بشر اروپا شده بودند، رای این دادگاه بر انگاره مستقل نبودن این نهاد حقوق بشری صحه گذاشت.با توجه به آنچه گفته شد می‌توان گفت، بخش مهمی‌از اهداف و آرمان‎های اندیشمندان روابط بین‎الملل برای گسترش هنجارهای جامعه جهانی و حقوق بین‎المللی زیر سایه واقعیت‌های مربوط به مفهوم قدرت در حال رنگ باختن است.

گزینشی، تکسویه و سیاسی بودن برخی گزارش‎ها، بیانیه‎ها و قطعنامه‎های حقوق بشری نهادهایی چون شورای حقوق بشر سازمان ملل سبب شده تا کارکرد عمومی‌نهادهای یاد شده با تردیدها، پرسش‎ها و انتقادهایی روبرو شود.به عنوان مثال در گزارش تازه شورای حقوق بشر، تاکید بر بایسته‎های شکل گیری اراده‎ای جهانی برای رویارویی با گروه‎های تروریستی داعش ضروری بود و می‌توانست در برابر مسوولیت‎های دولت سوریه در درگیری‎های این کشور توازن ایجاد کند.

این در حالی است که تاکنون هیچ نهاد حقوق بشری از بایسته‌های بهره جویی از اهرم‌های بین المللی برای جلوگیری از جنایات جنگی تروریست‌های اجاره عراق و سوریه و توقف حمایت‎های برخی دولت‌ها از تروریست‎ها سخنی به میان نیاورده است.در چنین وضعیتی است که می‌توان از حقوق بین الملل و نهادهای حقوق بشری به عنوان سازوکارهایی کارآمد برای تحقق هدف صلح جهانی نام برد.