گسترش روابط منطقه ای؛ کلید توسعه و ثبات افغانستان

فاطمه رضایی

دولت وحدت ملی با تمام ناتوانی‎ها در عرصه‎ی داخل و ناکامی در تکمیل ساختارهای اساسی حکومت، در حوزه‎ی خارجی اما تا حدودی دستاوردهایی را کمایی کرده است که یکی از آن موارد، برقراری روابط با کشورهای منطقه و ایجاد فضای اعتماد نسبی میان افغانستان و برخی از کشورهای مهم در منطقه بوده است.

سفر اشرف غنی به چین به عنوان رقیب سیاسی ایالات متحده، تحکیم روابط با پاکستان و گسترش ارتباطات دپلوماتیک در سطوح مختلف، سفر مشاور امنیت ملی به تهران و فراهم آوری زمینه‎های گسترش همکاری و امضای قرارداد همکاری همه جانبه و استراتژیک، سفر به عربستان و... همگی نشان داد که افغانستان روند مستقل‎تری را نسبت به گذشته در پیش گرفته است.

شکی نیست که در شرایط فعلی بین‎المللی، گسترش روابط منطقه‎ای و بین‎المللی و همچنین عضویت در سازمان‎های منطقه‎ای از الزامات گریزناپذیر مدیریت‎های سیاسی است.

منطقه آسیا و به ویژه شبه قاره از اهمیت ویژه‎ای در بعد استراتژیک سیاسی و اقتصادی جهان دارد. وجود چندین سازمان منطقه‎ای مهم از جمله شانگ‎های، ریکا، اکو، مجمع گفت‎وگوی برای همکاری قاره آسیا از مهم‎ترین سازمان‎های منطقه‎ای هستند.

حامد کرزی در طی سال‎های گذشته با عضویت در این سازمان‎ها تلاش کرد تا گام مؤثری در روابط منطقه‎ای افغانستان بردارد و در بهبود روابط کابل با همسایگان نتایج قابل قبولی کسب کند.

اکنون اشرف غنی، رییس جمهور جدید نیز خود را ناگزیر از گسترش روابط منطقه‎ای دیده است و تلاش می‎کند تا با حضور مؤثر در منطقه، جایگاه افغانستان را بهبود بخشد.

از سوی دیگر، امضای توافق نامه امنیتی افغانستان با کشورهای اروپایی و ایالات متحده در دوره ریاست جمهوری اشرف‎غنی نگرانی‎هایی را در داخل و خارج از افغانستان به ویژه برای همسایگان کشور ایجاد کرده است. امضای این توافق‎نامه دست نیروهای به اصطلاح بین‎المللی را برای دخالت در این کشور باز می‎گذارد و از سوی دیگر پرواز هواپیماهای بدون سرنشین امریکایی در آسمان منطقه بیش از آن که نشان از تأمین امنیت داشته باشد، فرضیه‎یجاسوسی امریکایی‎ها از همسایگان افغانستان را افزایش می‎دهد. نمونه‎یآشکار آن در هواپیمای بدون سرنشین "آر کی یو ۱۷۰"در ایران مشاهده شد و بمباران شهرهای مرزی و کشته شدن ده ها شهروند غیرنظامی پاکستانی از این دست دخالت‎هاست که به شدت زمینه‎ینگرانی و تنش را بین همسایگان آسیای جنوب غربی فراهم خواهد کرد.

این درحالی است که صلح و امنیت از اساسی‎ترین نیازهای هر منطقه جغرافیایی است و منطقه جنوب غرب آسیا و شبه قاره نیز از این امر مستثنا نبوده و نیست و برای تأمین این ضرورت، گسترش روابط منطقه‎ای یکی از نیازهای جدی و جمعی برای کشورهای منطقه، بخصوص افغانستان است. زیرا افغانستان در سال‎های گذشته تا کنون، پایگاه حضور و فعالیت تروریست‎ها بوده است. مدارس متعدد دینی و تربیت تروریست‎های تکفیری در این مدارس، رشد القاعده در این منطقه و کشت و تولید مواد مخدر از عمده‎ترین مشکلاتی است که افغانستان برای کشورهای همسایه و حتی امنیت و صلح جهانی ایجاد کرده است.

مشکلات منطقه‎ای راه حل‎ها و همکاری‎های منطقه‎ای را طلب می‎کند.  بر قراری صلح و امنیت در افغانستان هرچند یک نیاز فوری داخلی برای کشور است اما یک نیاز منطقه‎ای میان مدت هم هست و باید اراده جمعی برای مقابله با این مشکلات اتخاذ گردد.

هرچه کشورهای منطقه تلاش کنند به هم نزدیک‎تر شوند و اختلافات را کاهش دهند، گام مؤثرتری در روند صلح و ثبات منطقه‎ای خواهد بود.

اشرف غنی گسترش روابط منطقه‎ای را در رأس برنامه‎های خود قرار داده و تلاش می‎کند تا زمینه‎یهمکاری‎های منطقه‎ای برای دست‎یابی به صلح پایدار در منطقه فراهم نماید.

با توجه به موقعیت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی افغانستان، همگرایی و داشتن روابط مبتنی بر اصول چون رعایت منافع متقابل وسیاست حسن همجواری از حیاتی‎ترین و کلیدی‎ترین محورهای سیاست خارجی کشور به حساب می‎رود؛ زیرا ساختار جغرافیایی و سیاسی این کشور به گونه‌ای رقم خورده است که بخش اعظم منافع و سرنوشت آن به همکاری و همگرایی با کشورهای منطقه بخصوص کشورهای همسایه گره خورده و تحولات اقتصادی و سیاسی آنان مستقیما بر تغییر مثبت و منفی اوضاع در کشور اثر می‎گذارد.

در سال‎های گذشته به دلیل حضور نیروهای بین‎المللی در افغانستان، روابط منطقه‎ای کشور با همسایگان تحت تأثیر دخالت‎های دولت‎های فرامنطقه‎ای بوده است و گاه تلاش شده تا در پس روابط منطقه‎ای منافع این کشورها تأمین شود و نیازها و منافع افغانستان اولویت دوم پیدا کرده است. نکته‎یمهم دیگر در تامین مناسبات منطقه‎ای کشور این است باید همکاری‎های منطقه‎ای به صورت متوازن حفظ گردد؛ زیرا چنین برمی‎آید که افغانستان نیازمند حمایت‎ها در همه عرصه‎ها است. از تجهیز و آموزش نیروهای امنیتی، بازسازی زیربناها، کمک به روند تعلیم و تربیت و تحصیلات عالی، سرمایه‎گذاری در معادن، گسترش تجارت و ترانزیت، مبارزه با تروریزم جهانی و پدیده مواد مخدر تا حمایت از روند صلح همه و همه نیازمند همکاری‎های بین‎المللی و همگرایی‎های منطقه‎ای هستند. افغانستان بدون همگرایی منطقه‎ای و جهانی قادر نخواهد بود که مسایلش را حل نماید.

در دوره جدید دولت افغانستان برنامه‎هایش را براساس نیازها و منافع داخلی اش تبیین خواهد کرد.

از جانب دیگر، بازسازی افغانستان در سال های اخیر روند بسیار کندی داشته است و شاید ورود همکاران جدید منطقه‎ای به این عرصه به توسعه زیرساخت های این کشور کمک بیشتری نماید.

در صورتی‎که افغانستان برای بازسازی و توسعه نگاه منطقه‎ای داشته باشد، می‎تواند تحکیم روابط منطقه‎ای با همسایگان را از همین مسیر دنبال نماید. کشورهای همسایه به جای رقابت و بدگمانی می‎توانند همکاری‎های مؤثر در روند تحولات افغانستان ایفا نمایند.

دولت جدید افغانستان میراث دار فسادهای عمیق مالی است و همین سبب شده است تا طرف‎های غربی و بانک‎های اروپایی نگرانی‎هایی از بابت کمک‎های مالی به این کشور داشته باشند. حضور قراردادی‎ها از کشورهای همسایه  می‎تواند دست مفسدین اقتصادی را از این منابع کوتاه کند و راه نظارت دولت و بانک‎های دولتی را بر مصرف این کمک‎های مالی بازتر کند.

اشرف غنی باید با سفر به تک تک کشورهای همسایه زمینه‎های موجود بالقوه برای همکاری را بررسی نماید و در کوتاه‎ترین زمان ممکن برنامه‎های توسعه‎ای خود را به جریان بیندازد.

نخبگان سیاسی افغانستان و مردم نیز باید با حمایت از دولت وحدت ملی از دامن زدن به اختلافات سیاسی گذشته دوری کنند و همه برای رسیدن به افغانستان آباد تلاش نمایند.