افغانستان و معضل دامنه‎دار مهاجرت

سرمقاله

بازگشت 24 هزار پناهجو از پاکستان به کشور در فصل سرمای زمستانی،‌ بار دیگر معضل مهاجرت را در کشور برجسته ساخته و لزوم تدابیر جدی برای رفع معضل‎های برخاسته از این پدیده را رونما ساخته است.

مهاجرت شهروندان افغانستان به صورت غیرقانونی و به منظور دست‎یابی به وضعیت بهتر برای زندگی، همواره به نحوی برای آنان دردسرساز شده و دولت افغانستان نیز در خصوص رفع مشکلات متعدد آنان کار موثری انجام نداده و یا هم نتوانسته است انجام بدهد. مشکلات پناهجویان افغانستانی در خارج از کشور به نحوی و مشکلات بیجاشدگان به شکل دیگر، وضعیت افغانستان را در عرصه‎ی مهاجرت، بحران‎ساز به تصویر کشیده است. خیمه‎های بیجاشدگان داخلی در گوشه‎هایی از پایتخت و سایر شهرهای بزرگ،‌ سال‎هاست که برپا شده و تاکنون نه سرپناه مصوون در فصل گرما و سرما برای آنان مهیا شده است و نه هم مساعدتی جهت امرار معیشت آنان صورت گرفته است.

اوضاع برای پناهجویان خارج از کشور نیز نه تنها مطلوب است، بلکه همواره خبرهای ناگواری از زندگی و شرایط رقت‎بار آنان مخابره می‎شود. غرق شدن در دریا، اخراج اجباری، برخوردهای غیرانسانی و عدم دفاع از حقوق انسانی آنان توسط مراجع قانونی و حقوقی مرتبط با دولت متبوع شان (حکومت کابل)‌ روایت روزمره‎ای است که روزگار را به کام مهاجران افغانستانی تلخ ساخته است.

حقیقت این است که مقصر اصلی این وقایع تلخ و مسوول مستقیم جلوگیری از چنین رخدادهایی، دولت افغانستان است و ملامتی اصلی نیز در برابر هرگونه رویداد را در خصوص مهاجرین باید به دوش دولت متبوع این پناهجویان انداخت، بیش از آنکه کشورهای مهاجرپذیر را سرزنش نمود. زیرا وظیفه و مکلفیت دولت است تا با ایجاد چهارچوب‎های حقوقی برای مهاجرت و تعامل منطقی و مطلوب با کشورهای مهاجرپذیر بتواند زمینه‎ی هرگونه سوء استفاده از آنان و یا ستم و اجحاف در حق مهاجرین را رفع سازد. همان‎گونه که دولت موظف است تا با فراهم ساختن زمینه‎ی زندگی امن،‌ مصوون و مرفه در داخل کشور، پدیده‎ی مهاجرت داخلی و خارجی را به عنوان معضل جدی از جامعه ریشه کن سازد.

با وجود اهمیت این مسأله و ضرورت پرداختن به آن در طی سیزده سال گذشته، متأسفانه که نه تنها تغییر مثبتی در این خصوص رونما نشد، بلکه با گذشت هر روز موجی از مهاجرت‎های کاری به کشورهای دور و نزدیک افزایش یافته و قربانی‎های حوادث مهاجرت نیز بر آمار تلفات افغان‎ها می‎افزاید.  این درحالی است که مصارف انجام شده و هزینه‎های صورت گرفته در این خصوص و سایر عرصه‎های بازسازی کشور بالاتر از میزان بودجه‎ی بازسازی اروپا و طرح مارشال برآورد شده است.

به هرحال، آنچه ضرورت اساسی می‎باشد، پرداختن به پدیده‎ی مهاجرت به عنوان یک طرح کلان ملی است نه اینکه آن را جزئی از برنامه‎های مقطعی با پروژه‎های نمایشی روی دست گرفت؛‌ چیزی که در گذشته موثر نیفتاده و در آینده نیز گرهی از معضل مهاجرت نخواهد گشود.