طبوعات؛ آزادی و رسالت

به بهانه روز جهانی مطبوعات آزاد/13 می مصادف با سیزده ثور

13 ماه  ثور، سوم ماه می میلادی روز جهانی آزادی مطبوعات است. این روز بزرگداشتی است از تمام کسانی‎که برای آزادی بیان، قلم می‎زنند و از آزادی و عدالت دفاع می‎کنند و متعهدانه به انسان و انسانیّت می‎اندیشند؛ کسانی‎که ضعف‎ها و عظمت‎های انسان را بیان می‎کنند. نام گذاری این روز به آزادی مطبوعات، پاس داشت دستاوردهای نیک و مفیدی است که تا کنون به دست آمده و در اختیار بشر گذاشته شده است.
امروزه‎ عرصه‎ی فعالیت‎های مطبوعاتی در جوامع بسیار پر تحرک و پویا می‎باشد و پیشرفت کارهای مطبوعاتی در اطلاع‎رسانی سریع و دقیق و تولید خبر کاملاً مشهود است. یقینا هیچ‎کس نمی‎تواند، اهمیّت و نقش مطبوعات را در هدایت جامعه و کنترل و نظارت دستگاه‎ها و سازمان‎های دولتی و استحکام پیوند مردم و دولت، انکار کند. ما امروز شاهد رونق بی سابقه مطبوعات در عرصه‎های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در تمام کشورها هستیم و این روند طی سال‎های اخیر در کشور ما نیز مشهود بوده است.
مطبوعات تجلّی گاه خواست‎ها، نیازها و تمایلات جامعه و مظهر رشد فرهنگی و تحمّل پذیری سیاسی و نشانه‎ی وجود آزادی در جامعه و کشور است. لذا باید به ضرورت‎ها، ضعف‎ها و نیازهای آن توجّه جدّی صورت بگیرد. لذا باید اوّلاً توانایی‎های درونی مطبوعات افزایش یابد، و این امر زمانی میسر می‎شود که مطبوعات در بیان مطالب و طرح موضوعات آزاد و مستقل از دولت باشد. ثانیا در شکل دهی به هویت صنفی روزنامه نگاران تلاش شود، تا از طریق آن استقلال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مطبوعات به معنای واقعی کلام به دست آید و اخلاق حرفه‎ای تقویت شود و ذهنیت منفی جامعه نسبت به مطبوعات اصلاح شود.
شکی نیست که مطبوعات در ضبط و انتقال سریع، اندیشه‎ها و دیدگاه‎ها در عرصه‎های مختلف، نقش محوری دارند و به وسیله‎ی آن، انسان‎ها از تفکرات و عقاید همدیگر با خبر می‎شوند. کارکرد مطبوعات شبیه نورافکنی است که تاریکی‎ها را روشن می‎کند و وضعیت‎های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را به طور شفاف توضیح می‎دهد. از این رو در سلامت جامعه می‎تواند نقش مؤثری داشته باشد. اگر اطلاع رسانی به صورت بی طرفانه و بر معیار مصالح ملی و مردمی، صورت گیرد، بی شک در حفاظت و پاس داری از مملکت و شکل دهی به افکار عمومی و هدایت آن به سوی رستگاری تأثیر به سزایی خواهد داشت.
آزادی مطبوعات
آزادی مطبوعات بر مبنای حقوق بشر و حافظ آزادی‎های دیگر است. رعایت حقوق بشر در غیاب آزادیِ بیان ممکن نیست و آزادی‎ها بدون این‎که از طریق مطبوعات تقویت و تضمین شود، دوام نمی‎آورد و به مرور در زیر چرخ‎های سنگین استعمار و استبداد، از بین خواهد رفت. آزادی مطبوعات از بزرگ ترین دستاوردهای ده سال اخیر است. نقش آفرینی مطبوعات دریک ونیم دهه گذشته، سابقه نداشته است. در این بحثی نیست، امّا باید توجّه داشت که این آزادی مطلق نیست؛ بلکه محدود است و مجموعه‎ای از معیارهای قانونی و باورهای دینی و ملّی وجود دارند که باید رعایت شوند.
مطبوعات به عنوان یکی از مهم‎ترین وسایل ارتباطی ـ فرهنگیِ است که هم نقش آموزشی و هم نقش تبلیغی دارند. امّا وظیفه مطبوعات آزاد و مستقل این است که از وارد شدن به عرصه‎ی تبلیغاتِ جهت دار قومی، گروهی و جناحی، جدا پرهیز نمایند؛ زیرا پرداختن به این گونه مسایل، مطبوعات را از رسالت اصلی شان باز می‎دارد. مطبوعات باید بی طرفانه دیدگاه‎ها و گرایش‎های گوناگون را منعکس کنند و منصفانه به نقد و بررسی آنها بپردازند.
در مقابل، دولت‎ها باید از آزادی مطبوعات حمایت کنند و وضعیتی فراهم آورند که اتحادیه‎های صنفی روزنامه نگاران تشکیل شود تا روزنامه نگاران با خیال راحت به فعالیت‎ها و وظایف خودشان بپردازند. دولت‎ها مسئولیت دارند که مقدّمات و امکانات آموزش در دانشگاه‎ها و مراکز حرفه‎ای را به وجود آورند و از کارها و تصمیم‎گیری‎هایی‎که ممکن است به آزادی مطبوعات لطمه بزند، جلوگیری نمایند و کمک‎های دولت، هم باید از روی دل سوزی و ادای مسئولیت و هم بی طرفانه و بدون تبعیض باشد.
مسئولیت روزنامه نگاران
بر نویسندگان و روزنامه نگاران لازم است که تعهد و التزام خود را به منافع ملی و اسلامی مردم همواره مورد توجّه قرار بدهند و عنان قلم را به دست طبع سرکش و هوای نفس ندهند. روزنامه نگاران باید به حکم وظیفه‎ای که دارند درچارچوب معیارهای دینی و باورهای ملّی جامعه قلم بزنند و برای توسعه همه جانبه کشور و ترقی و تعالی آن، تلاش کنند و در سرنوشت مردم حضور فعّال و مؤثری داشته باشند و از حقوق و آزادی های مشروع مردم دفاع نمایند و از تعدّی به حقوق فرد و اجتماع بپرهیزند و در انتخاب مطلب و کلمات، دقت و مواظبت داشته باشند.
مطبوعات، محور توسعه
مطبوعات از ارکان مهم توسعه به شمار می‎روند و می‎توانند حرکت چرخ‎های توسعه را در عرصه‎های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، شتاب بخشند. مطبوعات از طریق عرضه اطلاعات و دادن آگاهی به مردم و ترغیب و تشویق آنها، زمینه‎های مشارکت را در جامعه فراهم می‎آورند.
مطبوعات وسیله‎ای تبلیغاتی نیز به شمار می‎رود که از طریق آن دولت‎ها، گروه‎ها، شرکت‎ها، مؤسسه‎ها و نهادهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کالاهای مادی یا فرآورده های فکری خود را تبلیغ می‎کنند. امّا مطبوعات نباید وسیله تبلیغی برای کشورهای بیگانه یا گروه‎های منحرف قرار گیرند و منشأ فساد و ضرر برای جامعه شوند. مطبوعات عرصه‎ای مناسب برای ترویج اندیشه‎های انسانی و اسلامی و زمینه‎ای برای رشد استعدادهای جوانان و تعالی آگاهی عمومی است. پس باید منشأ خیر و برکت باشند و تبلیغات شان الهی باشد، نه شیطانی. باید در تبلیغات مصلحت مادّی و معنوی جامعه مدّ نظر قرار بگیرد.