فرهنگ استفاده از فیس‎بوک

فرهنگ استفاده از فیس‎بوک

علی"سینا"

نشر خبری مبنی بر فیلترکردن یا حتی بستن صفحه اجتماعی فیس‌بوک، واکنش‎های متفاوت و مختلفی را به دنبال داشت و بیش‎ترین عکس‎العمل را کاربران این شبکه اجتماعی در صفحات مربوطه شان ابراز کردند.

در نهایت با اظهار نظر داکتر رنگین دادفر اسپنتا، مشاور امنیت ملی کشور به این شایعات پایان بخشیده شد و صرفا سخن گفتن در این خصوص در شورای امنیت ملی خبر واقعی بود که "شایعه" به آن جنبه و حاشیه بخشیده بود. مشاور امنیت ملی ضمن تکذیب این خبر از واقعیت دیگری نیز سخن گفت و آن وجود ابتذال شرم‎آور در ادبیات فیس‎بوکی کاربران افغانستان است.

حقیقت این است که استفاده ازین رسانه‎ی اجتماعیبه هر نحوی که باشد، بیانگر شخصیت و فرهنگ عمومی یک جامعه به تبع آداب و فرهنگ کاربران آن جامعه است.  امروزه با روش‎های تجربی به اثبات رسیده است که هرنوع استفاده از فیس بوک، بیانگر شخصیت استفاده‌کننده است.

خوب است بدانیم که گروهی از محققان در دانشگاه میسوری در امریکا توانسته‌اند از روی صفحه فیس‌بوک افراد به شخصیت آنها پی ببرند. این گروه متوجه شده‌اند که میان عملکرد افراد در صفحه‌ی فیس‌بوک و ریسک‌پذیری آنها رابطه‌ی مستقیمی وجود دارد. بر این بنیاد، افرادی‎که تمایل به انجام فعالیت‌هایی با ریسک بالا دارند اغلب مطالب زیادی همچون نوشته و عکس در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند و با دوستان خود در شبکه‌های اجتماعی بیش‎تر در ارتباط هستند. از طرف دیگر کسانی‎که در فیس‌بوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی از به اشتراک گذاشتن مطلب و عکس اجتناب می‌کنند، از شخصیت محافظه‌کارتری نیز برخوردارند و به فعالیت‌هایی با ریسک کم‎تر، تمایل بیش‎تری نشان می‌دهند. این محققان برای انجام این بررسی، عملکرد فیس‌بوکی افراد را تحت نظر گرفته و از آنها تِست شخصیت گرفتند. این محققان افراد شرکت‌کننده در بررسی را بر بنیادِ تمایل آنها به ریسک‌پذیری به دو دسته تقسیم کردند و این در حالی بود که هر دو گروه، اغلب از فیس‌بوک استفاده می‌کرده‌اند. آنها متوجه شدند که در نحوه‎ی استفاده‎ی این دو گروه از فیس‌بوک، تغییر زیادی وجود دارد.

بدون شک، تست ریسک‎پذیری افراد با توجه به نحوه‎ی استفاده از فیس‎بوک تنها نمونه‎ای از این مورد است و بیانگر مشت نمونه‎ی خروار می‎باشد. شکی نیست که هرگونه استفاده‎ی دیگر و به کار بردن کلمات، ادبیات و گذاشتن هرنوع کامنت و گفتن هر سخن از این صفحه، بیانگر شخصیت کاربران در ابعاد مختلف است.

بنابراین، هرگونه استفاده ازین شبکه‎ی اجتماعی به عنوان یک بستر ارتباطی آسان و بی پرده در راستای گسترش ارتباطات، بیانگر شخصیت اجتماعی افراد خواهد بود. در این صورت است که باید فرهنگ استفاده ازین رسانه را برای مبارزه با ستم، استبداد، زورگویی و تغلب استفاده نمود، نه جهت تروج فرهنگ ابتذال، فحاشی یا شخصیت‎کشی افراد دیگر؛ دو وجهی‎که تاکنون در جوامع نقش عمده داشته اند و هرکسی درخور شخصیت‌خود، این دو نقش را برجسته ساخته است.

از جانب دیگر نباید فراموش کرد که این مسأله اگر از یک سو به شخص افراد برمی گردد، از سوی دیگر به کارکرد نهادها نیز تعلق دارد. برخورد نهادهای دولتی و غیردولتی برای تعدیل و کنترول نقش این رسانه یا مهار و کنترول آن متفاوت بوده است. تعدادی از دولت‎ها با سانسور و ممنوعیت با آن مقابله نموده اند و عده‎ای نیز با محدودیت و اعمال فشار برای عدم استفاده از آن در راستای اطلاع رسانی از نارسایی‎های موجود. نهادهای غیردولتی نیز بیش‎تر در راستای بهره‌بردن از این صفحه برای سود تجاری یا تیمی‌شان کار گرفته‌اند.

 با این حال، هیچ کدام ازین موارد در حد خویش پاسخ گو نبوده و به جای مهار اراده‎ی مردم، به تراکم عقده‎های آنان انجامیده است. پس بهتر است ازین ابزار رسانه‎یی به عنوان ارتباط مشروع و بستر حق‎خواهی با ادبیات منطقی و حفظ حرمت سایرین استفاده نمود. خوشبختانه رویکرد تعداد افرادی‎که به این رسانه در افغانستان دسترسی دارند، بیش‎تر ایجاد بستری برای بحث‎های سیاسی روی موضوع‎های مهم روز است؛ اما متأسفانه که این رویکرد بازهم جبهه‎ی قومی و جناحی گرفته و صفحه‎ی فیس بوک نیز به بستری برای منازعات گروهی و قومی تبدیل گردیده است.

 لذا گمان می رود که رویکرد اصلاحی به فرهنگ فیس بوک باید در طول ایجاد اصلاحات در روند سیر اخلاقی جامعه به تمامی مسایل به پیش برود. در غیر این صورت، این رسانه‎ی مدرن نیز ابزار جنگ‎های کهنه و سنتی خواهد شد، کما اینکه چنین واقعیتی را در بسا موارد شاهد بوده ایم. در آن صورت همان سخن مصداق خواهد یافت که این ابزار مُدرن نیز زودتر از ورود فرهنگ آن در جامعه‎ی ما پا گذاشته است. با این وصف، استفاده از آن نه تنها روشنگر نخواهد بود، بلکه تاریکی را در افکار استفاده کنندگان گسترش خواهد داد.

لذا بهتر آن است تا نهادهای مختلف مسوول و شبکه‎های رسانه‎یی و تبلیغی در صدد فرهنگ‎سازی مثبت و معقول استفاده از شبکه‎های اجتماعی بوده و به جای بستن یا محدود کردن آن، باید دراین خصوص فکر بکری نماییم که چگونه می‎توان ازین رسانه به شکل مثبت و در راستای رسیدن به وضعیت بهتر استفاده برد و این راهکارها را با استفاده از مراجع رسانه‎یی و تبلیغی به خورد مردم و کاربران این شبکه اجتماعی داد.