خطر بمب ساعتی اقتصاد افغانستان در سال 2015

با وجود آن‎که خطر هراس افگنی مخالفان مسلح در افغانستان هنوز هم پابر جاست اما وضعیت نامناسب اقتصادی این کشور تهدید به مراتب بزرگ تری محسوب می‎شود و بعید است ذخایر معدنی هنگفت این کشور نیز به این زودی‎ها بتواند به اوضاع سر و سامان بخشد.

در بازار سرای شاهزاده کابل، صرافان دسته‎های کلفتی از دالر، ‌افغانی، روپیه و حتی درهم را در دستان خود تکان می‎دهند اما به نظر نمی‎رسد این بازار از رونق چندانی برخوردار باشد و فعالیت‎های تجاری در این کشور طی دو سال گذشته از رونق افتاده است.

پس از یک دهه رشد اقتصادی حدود دو رقمی افغانستان، اقتصاد این کشور طی دو سال گذشته به دنبال جنجال‎های انتخابات ریاست جمهوری و همچنین پایان عملیات رزمی ناتو با کاهش همراه شد.

اکنون به نظر می‎رسد که انتقال سیاسی و کنترول امور امنیتی این کشور با مانع اقتصادی تقریبا دشواری مواجه شده است.

عمید خان که در محل کسب و کار خانوادگی خود در بازار نشسته است در این خصوص می‎گوید این روزها پول بیش‎تری از افغانستان خارج و پول کم‎تری وارد این کشور می‎.

وی می‎گوید هر چه زمان خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان نزدیک‎تر می‎شود ، سرمایه گذاران در افغانستان پول خود را از این کشور خارج و آن را به کشورهای امارات متحده عربی، چین، پاکستان، هند و ترکیه منتقل می‎کنند.

نتایج نظرسنجی اخیر بنیاد آسیا که یک سازمان غیردولتی امریکایی است از بیش از نه هزار افغان نشان می‎دهد نرخ بیکاری و اقتصاد ضعیف این کشور، بزرگ‎ترین نگرانی افغان‎ها است.

دفتر بازرس ویژه امریکا برای بازسازی افغانستان (SIGAR) می‎گوید از سال 2002 میلادی تاکنون امریکا بیش از 104 میلیارد دالر به افغانستان کمک کرده است؛ رقمی‎که حتی از طرح مارشال که به برخاستن اروپا از خاکستر جنگ جهانی دوم کمک کرد، بیش‎تر بود.

اما این پول هنگفت به جای بازسازی افغانستان صرف عملیات رزمی شد، حال آن‎که نیروهای افغان که مقابل مخالفان مسلح می‎جنگند، هنوز معاش ‎شان از خارج کشور تامین می‎شود.

انتظار می‎رود درآمد امسال دولت کابل حدود یک میلیارد و 800 میلیون دالر باشد که این رقم کم‎تر از پول حاصل از تجارت مواد مخدر افغانستان است که وجوه صندوق خزانه مخالفان مسلح را تامین می‎کند.

بدون کمک بین‎المللی سالانه هشت میلیارد دالری به افغانستان که قرار است تا پایان سال 2016 ادامه یابد، دولت این کشور نمی‎تواند حقوق 350 هزار سرباز و مامور پولیس خود را که مقابل مخالفان مسلح قرار دارند، بپردازد.

اما افغانستان در بخش کشاورزی - به استثنای کشت کوکنار- توانسته است به رونق خوبی دست یابد و درآمد حاصل از خشکبار این کشور بر صادرات فرش آن پیشی گرفته است.

این خبر خوبی برای برخی بازرگانان از جمله حیدر رفعت رییس یکی از شرکت‎های تولید تولید کننده و صادر کننده خشکبار از جمله کشمش، انجیر، پسته و امثال آن است.

وی در این خصوص می‎گوید:« ما قبلا تنها به دو کشور هند و پاکستان صادرات خشکبار داشتیم اما حالا آن را به حدود 45 کشور جهان صادر می‎کنیم.»

تولید کنندگان افغان پول قابل توجهی را از صادرات خشکبار به کشورهای حوزه خلیج فارس، استرالیا و کانادا به دست می‎آورند که این امر می‎تواند به ایجاد فرصت‎های شغلی در این کشور 30 میلیون نفری که حدود 400 هزار نفر از جوانان آن همه ساله روانه بازار کار می‎شوند، کمک کند.

حیدر رفعت می‎گوید تقویت صادرات هنوز هم به حمایت و کمک مالی بهتر کارخانه‎ها و کمک به بالا بردن کیفیت کالاهای افغانستان در خارج کشور نیاز دارد.

یکی از بخش‎هایی‎که توجه سرمایه گذاران را بیش از سایر بخش‎ها به خود جلب کرده است بخش استخراج معادن افغانستان است.

مرکز تحقیقات زمین شناسی امریکا، ارزش ذخایر معدنی افغانستان از جمله طلا، آهن و مس را بین یک تا سه تریلیون دالر برآورد کرده است.

جاوید نورانی، سرپرست وزارت معادن افغانستان می‎گوید این ذخایر با ارزش و هنگفت می‎تواند به لحاظ تئوری دولت افغانستان را از دریافت کمک‎های خارجی بی نیاز کند اما موانع زیادی برای استخراج و بهره برداری از این ذخایر معدنی هنگفت وجود دارد.

به نظر می‎رسد افغانستان به اصلاح قوانین خود در زمینه استخراج و بهره برداری از معادن، برگزاری مناقصه برای واگذاری شفاف تر عملیات بهره برداری از معادن ، توسعه شبکه حمل و نقل ریلی و مقابله جدی با فساد مالی در قراردادهای کنونی استخراج معادن نیاز دارد.

نورانی می‎گوید با این حال برای تحقق این اهداف و نیز ایجاد بخش معدنکاری شایسته در افغانستان حداقل ده‎ها سال به طول می‎انجامد.

وی در ادامه از اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان خواست رویکرد مناسب و بلندمدتی را برای رونق این بخش اتخاذ کند.

اما به نظر می‎رسد پیش از آن، افغانستان به ثبات، ارائه خدمات و ایجاد فرصت‎های مناسب برای حفظ جمعیت جوان خود نیاز دارد؛ افرادی‎که یک سوم آنها زیر خط فقر به سر می‎برند.

حاجی مبین احمد که یکی از صرافان سرشناس در بازار است درباره وضعیت اقتصادی آینده افغانستان چندان خوش‎بین نیست.

وی می‎گوید:«اقتصاد افغانستان هنوز هم به کمک‎های بین‎المللی نیاز دارد و قطع این کمک‎ها همانند قطع اکسیژن است و همگی ما جان خواهیم داد.»

منبع: خبرگزاری فرانسه/ گیوم لاواله