کابوس داعش در آسیای میانه و افغانستان

سرمقاله

داعش در آغاز برای افغانستان به منزله‎ی یک شائبه‎ی تلقی می‎شد که ممکن است در میان اعضای باقی‎مانده از گروه‎های مخالف مسلح دولت رسوخ کرده و با تغییر شکل و شمایل، در صدد راه اندازی تحرکات هراس افگنانه است.
گمانه‎ها حاکی از آن بود که ممکن است این گروه با توجه به شرایط قومی و گرایش‎های مذهبی که در افغانستان وجود دارد، جای پایی باز ننماید و دولت‎مردان کابل نیز قول‎هایی مبنی بر خفه کردن کردن نطفه‎ی داعش در کشور می‎دادند. اما با گذشت زمان و زمزمه‎هایی که شنیده می‎شود، تبدیل شدن کابوس داعش به واقعیت تلخ در افغانستان، نه تنها نگرانی عمومی را در افغانستان دامن زده است، بلکه کشورهای آسیای میانه را نیز نگران کرده است.
تحرکات سیاسی و نظامی در سطح آسیای میانه با همدستی روسیه حاکی از آن است که این کشورها نگران اجرای دسیسه‎ای اند که ممکن است توسط قدرت‎های سلطه‎گر جهانی به راه افتاده و بحران خاورمیانه را با ابزار داعش در آسیای میانه نیز گسترش داده و انتقال دهند که مسیر مناسب آن جغرافیای افغانستان است. این نگرانی بارها از سوی سیاست‎مردان کاخ کرملین و سایر کشورهای آسیای میانه مطرح شده است؛ نگرانی که از سوی قدرت‎های ذی‎دخل از جمله دولت کابل خیلی جدی تلقی نشده است.
امروزه این گمانه‎ مطرح است که داعش برای دست‎یابی به اهداف بلندمدت خود برآسیای مرکزی بویژه افغانستان تمرکز کرده است و تلاش دارد از یک سو از طریق فروش مواد مخدر منابع خود را تامین کند و از سوی دیگر هم با افزایش تبلیغات باجذب عناصری از داخل افغانستان بر نیروی انسانی خود بیفزاید. داعش با توجه به برنامه‌هایی‎که برای گسترش حوزه‎ی نفوذ و فعالیت خودش طراحی کرده و تلاش می‌کند خلافت اسلامی مورد نظر خود را طی یک برنامه‎ی تقریبا پنج ساله تاسیس کند، نسبت به تحولات منطقه آسیای مرکزی و قفقاز، پاکستان و افغانستان حساس است.
برخی از کارشناسان براین باور اند که داعش تمامی این مناطق به سمت چین را در چارچوب ولایت خراسان نامگذاری کرده است. عمده تمرکز بر این منطقه طبیعتا به سمت افغانستان و پاکستان خواهد بود. زیرا این مناطق دچار بحران‎های جدی اقتصادی و اجتماعی هستند و از سوی دیگر کنترل یک قدرت مرکزی بسیار کم است و توانایی امنیت بخشی چندانی وجود ندارد.
مناطق قبایلی پاکستان با نبود یک قدرت مرکزی قوی روبرو هستند. افغانستان نیز به دلایل گوناگون هنوز نتوانسته است یک وضعیت امن و قابل قبول را توسط دولت حاکم کند. در چنین شرایطی آن‌ها می‌توانند در خطوط این اختلافات حرکت کنند و حوزه‌ی نفوذ خود را گسترش دهند. این مسأله از جمله مسایلی است که سبب شده داعش نسبت به حضور در افغانستان و حتی پاکستان علاقه‌مند شود. البته دلایل دیگری هم جهت جلب توجه داعش وجود دارد. این‌که بخشی از رهبران و فعالان داعش گفته می‌شود سابقه‎ی حضور در جبهه افغانستان یا آموزش و بهره‌گیری از تجربه در افغانستان دارند سبب شده است که نوعی شناخت و حتی تعلق خاطر نسبت به این منطقه به وجود بیاید.
با این وجود، هرگاه دولت کابل کماکان گرفتار مشکلات داخلی خویش مانده و نتواند تعامل قوی را در سطح منطقه فراروی این موج خطرناک و بحران‎زا ایجاد نماید، بار دیگر در کام بازی بزرگ دیگری سقوط نموده و اولین قربانی در این حوزه خواهد بود. بنابراین، نباید بیش‎تر از این با تعلل‎های بیجا و تعهدهای واهی وقت را ضایع نموده و به اجرای برنامه‎های قوی، دقیق و قاطع‎تری پرداخت.