آثار و پيامدهاي حضور داعش در افغانستان

يكي از مهم‎ترين عناصر انتشار داعش در افغانستان، «موضوع انتشار» است. در اين رابطه داعش تلاش دارد قبل از حضور فيزيكي در افغانستان، به انتشار پيام‏ها، افكار و ايدئولوژي خود بپردازد. زيرا هر كس آن را بپذيرد و به آن متهد شود همان كاركرد داعش را ايجاد خواهد كرد. بدون ترديد موضوع انتشار داعش اعم از اعتقادي يا حضور فيزيكي به احتمال قوي متضمن پيامدهاي مختلفي در سطوح ملي و منطقه‏اي به شرح ذيل خواهد بود كه سطوح اثرگذاري آن نيز متفاوت است :
پيامدهاي ملي
برخي از مهم‎ترين آثار ملي انتشار داعش در افغانستان به اختصار عبارتند از :
-  تضعيف توان نظامي افغانستان؛ با توجه به اين‎كه داعش جنگ جبهه‏اي را ترجيح مي‏دهد، چنانچه داعش و متحدانش بتوانند همانند عراق و سوريه، بر افغانستان نيز نوعي «آنارشي جهادي» حاكم كنند و قلمرو كشور را به جبهه‏هاي مختلف تبديل كنند، تمام توان نظامي افغانستان را بويژه در غياب غربي‏ها، درگير يك جنگ داخلي تمام عيار خواهند كرد .
-  بروز و تشديد جنگ طالبان و داعش؛ علاوه بر رقابت ايدئولوژيك طالبان و داعش كه احتمالاً منجر به رويارويي نظامي مي‏شود، بخش زيادي از تلاش داعش براي تسلط بر مناطق جديد افغانستان و مقاومت طالبان در برابر آن، از طريق نبرد مسلحانه خواهد بود. همچنين طالبان براي عرض اندام و قدرت‏نمايي در برابر داعش، حملات گسترده‏تر و خونين‏تر عليه دولت و ارتش راه‏اندازي خواهد كرد كه جنگ داخلي را شعله‏ورتر مي‏سازد. بعد از مشاجره‏ي طالبان و داعش بر سر اهليت و صلاحيت خود براي «خلافت مسلمين»، «رقابت» دو طرف مي‏تواند محرك مهمي در تشديد خشونت‏ورزي طالبان باشد .
- خطر بروز فرقه‏گرايي ضدشيعي؛ در حالي كه حوزه عربي- اسلامي درگير تكفير و تروريزم فرقه‏اي است با استقرار داعش در حوزه شرقي جهان اسلام بويژه افغانستان، ايجاد جبهه‏ي جديدي از «جنگ درون‏مذهبي» و فرقه‏اي بسيار محتمل است. امروزه با مداخله سرويس‏هاي اطلاعاتي امريكا و رژيم صهيونيستي، نوك حمله نيروهاي تكفيري عليه «اهداف درون‏اسلامي» يعني شيعيان، اهل‏سنتِ ميانه‏رو، اقليت‏هاي قومي- مذهبي و... تعريف شده است. از نظر «داعش» نزاع‏هاي مذهبي تنها راه خالص‏سازي جهان اسلام است. اين گروه ضديت با تشيع را جايگزين ضديت با غرب كرده است .
پيامدهاي منطقه‏اي
برخي از مهم‎ترين آثار منطقه‏اي انتشار داعش در افغانستان به اختصار عبارتند از :
-  تهديد امنيت مرزهاي شرقي ايران؛ در چارچوب راهبردهاي امنيتي غرب، همواره پديده‏هاي فكري، اعتقادي و سياسي رقيب و متخاصم با ج.ا.ايران، به منظور تضعيف توان الگوسازي و استهلاك قدرت منطقه‏اي ايران، ايجاد و حمايت شده‏اند. شايد احتمال اين كه دشمنان ج.ا.ايران بتوانند الگوي عراقي - سوري داعش را در شرق ايران اجرا كنند، ضعيف است، اما بايد پذيرفت، تلاش براي جذب ناراضيان برخي اقوام و مذاهب در مناطق پيراموني ايران، جزو اهداف راهبردي- امنيتي داعش‏سازان خواهد بود. انتشار داعش در افغانستان، بستر مساعدي براي تجميع، تجهيز و تقويت تمام گروهك‏هاي مسلح ضدايراني، توسط كشورهاي مذكور فراهم مي‏سازد .
-  بروز اختلافات امنيتي بين كشورهاي منطقه؛ حضور و استمرار داعش در افغانستان، احتمالاً موجب تشديد «جنگ نيابتي» بين كشورهاي منطقه خواهد شد. با ورود داعش به افغانستان دشمنان ج.ا.ايران مي‏توانند يك سازمان تروريستي چند مليتي در مجاورت مرزهاي ايران پايه‏ريزي كنند كه آنها پس از هر عمليات به قلمرو داعش گريخته و در آنجا مخفي شوند .
بنابراين مي توان گقت كه امروزه «واقعيت» حضور عناصر و هم‏پيمانان داعش در افغانستان را نمي‏توان انكار كرد. اساساً وجود ظرفيت‏هاي بومي بسيار قوي در اين كشور، سبب انتشار و رشد چنين پديده‏هايي مي‏شود و آنها نيز در ميان‏مدت مي‏توانند جريان‏سازي كنند. با اين حال، چون مشروعيت داعش در خاستگاه اصلي آن يعني سوريه و عراق بر «مشروعيت مبتني بر موفقيت» بنا شده است، در افغانستان نيز داعش براي جذب نيرو و كسب مشروعيت بايد بتواند پس از اعلام حضور، برخي پيروزي‏ها و موفقيت‏ها را رقم بزند. لذا به‏رغم اعلام موجوديت داعش در افغانستان و قرار داشتن در مرحله جذب نيرو، اين گروه تا قبل از تثبيت جايگاه و تكميل شبكه اجتماعي و نظامي خود در خاك افغانستان، احتمالاً از اعلام رسمي «امارت خراسان بزرگ» وابسته به خلافت داعش پرهيز خواهد كرد .
علاوه براين به نظر مي‏رسد، «افغانستان» براي داعش به عنوان يك «هدف غايي» تعريف نشده بلكه هدف‏گذاري داعش تبديل بخش‏هايي از قلمرو اين كشور به «كانون ثانويه انتشار» است كه در اين صورت، «مقاصد» بعدي انتشار و انتقال داعش، مناطق پيراموني افغانستان يعني مرزهاي شرقي ايران، آسياي مركزي (روسيه) و سين‏كيانگ چين خواهد بود. لذا «انتشار» پديده‏ي داعش در افغانستان احتمالاً به معناي امتداد «خلافت» آنها به اين كشور و حكومت داعش بر افغانستان نيست، بلكه به احتمال قوي، اين سرزمين نقش يك «معبر» و «سكوي پرتاب» را در راهبردهاي داعش و حاميانش ايفا خواهد كرد.