به بهانه روز جهانی مطبوعات آزاد/13 می مصادف با سیزده ثور
13 ماه ثور، سوم ماه می میلادی روز جهانی آزادی مطبوعات است. این روز بزرگداشتی است از تمام کسانیکه برای آزادی بیان، قلم میزنند و از آزادی و عدالت دفاع میکنند و متعهدانه به انسان و انسانیّت میاندیشند؛ کسانیکه ضعفها و عظمتهای انسان را بیان میکنند. نام گذاری این روز به آزادی مطبوعات، پاس داشت دستاوردهای نیک و مفیدی است که تا کنون به دست آمده و در اختیار بشر گذاشته شده است.
امروزه عرصهی فعالیتهای مطبوعاتی در جوامع بسیار پر تحرک و پویا میباشد و پیشرفت کارهای مطبوعاتی در اطلاعرسانی سریع و دقیق و تولید خبر کاملاً مشهود است. یقینا هیچکس نمیتواند، اهمیّت و نقش مطبوعات را در هدایت جامعه و کنترل و نظارت دستگاهها و سازمانهای دولتی و استحکام پیوند مردم و دولت، انکار کند. ما امروز شاهد رونق بی سابقه مطبوعات در عرصههای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در تمام کشورها هستیم و این روند طی سالهای اخیر در کشور ما نیز مشهود بوده است.
مطبوعات تجلّی گاه خواستها، نیازها و تمایلات جامعه و مظهر رشد فرهنگی و تحمّل پذیری سیاسی و نشانهی وجود آزادی در جامعه و کشور است. لذا باید به ضرورتها، ضعفها و نیازهای آن توجّه جدّی صورت بگیرد. لذا باید اوّلاً تواناییهای درونی مطبوعات افزایش یابد، و این امر زمانی میسر میشود که مطبوعات در بیان مطالب و طرح موضوعات آزاد و مستقل از دولت باشد. ثانیا در شکل دهی به هویت صنفی روزنامه نگاران تلاش شود، تا از طریق آن استقلال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مطبوعات به معنای واقعی کلام به دست آید و اخلاق حرفهای تقویت شود و ذهنیت منفی جامعه نسبت به مطبوعات اصلاح شود.
شکی نیست که مطبوعات در ضبط و انتقال سریع، اندیشهها و دیدگاهها در عرصههای مختلف، نقش محوری دارند و به وسیلهی آن، انسانها از تفکرات و عقاید همدیگر با خبر میشوند. کارکرد مطبوعات شبیه نورافکنی است که تاریکیها را روشن میکند و وضعیتهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را به طور شفاف توضیح میدهد. از این رو در سلامت جامعه میتواند نقش مؤثری داشته باشد. اگر اطلاع رسانی به صورت بی طرفانه و بر معیار مصالح ملی و مردمی، صورت گیرد، بی شک در حفاظت و پاس داری از مملکت و شکل دهی به افکار عمومی و هدایت آن به سوی رستگاری تأثیر به سزایی خواهد داشت.
آزادی مطبوعات
آزادی مطبوعات بر مبنای حقوق بشر و حافظ آزادیهای دیگر است. رعایت حقوق بشر در غیاب آزادیِ بیان ممکن نیست و آزادیها بدون اینکه از طریق مطبوعات تقویت و تضمین شود، دوام نمیآورد و به مرور در زیر چرخهای سنگین استعمار و استبداد، از بین خواهد رفت. آزادی مطبوعات از بزرگ ترین دستاوردهای ده سال اخیر است. نقش آفرینی مطبوعات دریک ونیم دهه گذشته، سابقه نداشته است. در این بحثی نیست، امّا باید توجّه داشت که این آزادی مطلق نیست؛ بلکه محدود است و مجموعهای از معیارهای قانونی و باورهای دینی و ملّی وجود دارند که باید رعایت شوند.
مطبوعات به عنوان یکی از مهمترین وسایل ارتباطی ـ فرهنگیِ است که هم نقش آموزشی و هم نقش تبلیغی دارند. امّا وظیفه مطبوعات آزاد و مستقل این است که از وارد شدن به عرصهی تبلیغاتِ جهت دار قومی، گروهی و جناحی، جدا پرهیز نمایند؛ زیرا پرداختن به این گونه مسایل، مطبوعات را از رسالت اصلی شان باز میدارد. مطبوعات باید بی طرفانه دیدگاهها و گرایشهای گوناگون را منعکس کنند و منصفانه به نقد و بررسی آنها بپردازند.
در مقابل، دولتها باید از آزادی مطبوعات حمایت کنند و وضعیتی فراهم آورند که اتحادیههای صنفی روزنامه نگاران تشکیل شود تا روزنامه نگاران با خیال راحت به فعالیتها و وظایف خودشان بپردازند. دولتها مسئولیت دارند که مقدّمات و امکانات آموزش در دانشگاهها و مراکز حرفهای را به وجود آورند و از کارها و تصمیمگیریهاییکه ممکن است به آزادی مطبوعات لطمه بزند، جلوگیری نمایند و کمکهای دولت، هم باید از روی دل سوزی و ادای مسئولیت و هم بی طرفانه و بدون تبعیض باشد.
مسئولیت روزنامه نگاران
بر نویسندگان و روزنامه نگاران لازم است که تعهد و التزام خود را به منافع ملی و اسلامی مردم همواره مورد توجّه قرار بدهند و عنان قلم را به دست طبع سرکش و هوای نفس ندهند. روزنامه نگاران باید به حکم وظیفهای که دارند درچارچوب معیارهای دینی و باورهای ملّی جامعه قلم بزنند و برای توسعه همه جانبه کشور و ترقی و تعالی آن، تلاش کنند و در سرنوشت مردم حضور فعّال و مؤثری داشته باشند و از حقوق و آزادی های مشروع مردم دفاع نمایند و از تعدّی به حقوق فرد و اجتماع بپرهیزند و در انتخاب مطلب و کلمات، دقت و مواظبت داشته باشند.
مطبوعات، محور توسعه
مطبوعات از ارکان مهم توسعه به شمار میروند و میتوانند حرکت چرخهای توسعه را در عرصههای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، شتاب بخشند. مطبوعات از طریق عرضه اطلاعات و دادن آگاهی به مردم و ترغیب و تشویق آنها، زمینههای مشارکت را در جامعه فراهم میآورند.
مطبوعات وسیلهای تبلیغاتی نیز به شمار میرود که از طریق آن دولتها، گروهها، شرکتها، مؤسسهها و نهادهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کالاهای مادی یا فرآورده های فکری خود را تبلیغ میکنند. امّا مطبوعات نباید وسیله تبلیغی برای کشورهای بیگانه یا گروههای منحرف قرار گیرند و منشأ فساد و ضرر برای جامعه شوند. مطبوعات عرصهای مناسب برای ترویج اندیشههای انسانی و اسلامی و زمینهای برای رشد استعدادهای جوانان و تعالی آگاهی عمومی است. پس باید منشأ خیر و برکت باشند و تبلیغات شان الهی باشد، نه شیطانی. باید در تبلیغات مصلحت مادّی و معنوی جامعه مدّ نظر قرار بگیرد.